Veel mensen komen pas in de laatste maanden van het jaar in een Dickensiaanse stemming; tijdens de jaarlijkse Dickensfestijnen. Dan vullen hoge hoeden, grote rokken en warme punch de straten van veel steden en dorpen. Maar in Deventer, de thuisstad van alle Nederlandse Dickensfestijnen, is er het hele jaar door een prachtig klein Dickensmuseum te bewonderen: Het Charles Dickens Kabinet. Mr. W. en ik namen de trein naar de Ijsselstad, en doken een middagje in Dickensiaanse sferen.

In het centrum van de stad, in het historische Bergkwartier, ligt aan het begin van de Walstraat het Charles Dickens Kabinet. Wat verscholen achter een groot ijzeren hek blijkt een vrij ruim complex met een binnenplaats te liggen. Het is hét epicentrum van het befaamde Deventer Dickensfestijn; want naast het feit dat het Dickensiaanse spektakel elk jaar door de Walstraat heen loopt, worden boven het Kabinet alle kostuums voor het festijn bewaard. Hoog tijd om als Dickens-fan eens een kijkje te nemen.

We worden ontvangen door Emmy Strik en Ojon van Strijland. Samen zijn ze de drijvende krachten achter het kabinet en – samen met het plaatselijke VVV – van het jaarlijkse festijn. Inmiddels bijna 30 jaar geleden begon Emmy Strik als ondernemer met de eerst Dickens-activiteiten in de decembermaand, om de koopzondagen wat luister bij te zetten. Al sinds haar jeugd was ze dol op de boeken van de Engelse schrijver. De serie boeken die haar vader ooit kocht hebben dan ook nog altijd een speciaal plekje in het museum. Gelukkig bleek haar voorliefde voor de verhalen van Dickens ook aan te slaan bij het winkelend publiek. Van het één kwam het ander, en inmiddels komen er jaarlijks wel 125.000 bezoekers naar Deventer voor de taferelen uit Dickens’ verhalen.

Wanneer Ojon de deur voor ons opent, vallen we gelijk met onze neus in de boter. We stappen in een ruimte met verschillende virtinekasten vol met allerlei Dickens-memorabilia. De kasten bevatten telkens een mini-expositie per roman, zoals The Pickwick Papers, Little Dorrit en The Old Curiosity Shop. De grootste kast is niet geheel verwonderlijk volledig gewijd aan A Christmas Carol. Het beroemde kerstverhaal is niet alleen het meest bekende Dickens-verhaal in Nederland, maar is natuurlijk ook de directe inspiratiebron voor het Dickensfestijn en de fijne kerstsfeer, waar Dickens zo van hield.

Het Charles Dickens Kabinet is ooit klein begonnen: De tentoongestelde stukken in het museum zijn onderdeel van de enorme Dickens-collectie van Emmy Strik. Nadat jarenlang alles thuis was uitgestald in een speciale Dickens-kamer, werd het tijd dat de verzameling een plek kreeg die recht deed aan de bijzondere voorwerpen, en waar bezoekers deze vrij konden bewonderen. En waar beter dan in de schilderachtige Walstraat? Emmy en Ojon vertellen uitgebreid over wat er te zien is: Bijzondere eerste drukken van A Christmas Carol en het feuilleton van Nicholas Nickleby, allerhande klassieke prenten, gebonden boeken, en veelkleurige beeldjes en serviesgoed voor echte verzamelaars.

Emmy heeft bij alles een prachtig verhaal; en bijna ieder voorwerp staat voor een herinnering aan een bijzondere ontmoeting met medeverzamelaars, onderzoekers en kunstenaars – haar vrienden en kennissen van overal ter wereld. Sommige items, zoals de eerste drukken, hebben een zekere museale waarde, terwijl weer andere vooral gewoon erg leuke hebbedingen zijn.

Die afwisseling in Emmy’s collectie is erg boeiend en leuk om naar te kijken, maar laat daarnaast nog iets heel belangrijks zien: Namelijk de enorme en voortdurende impact die Dickens heeft gehad op het culturele bewustzijn, zowel in Groot Brittannie als in Nederland. Er zijn in de 150 jaar na zijn leven ontelbare bordjes, mokken, pints en koektrommels gemaakt met afbeeldingen uit Dickens’ verhalen, van zijn karakters, en van de victoriaanse schrijver zelf.  Daarnaast zijn woorden als dickensian, pecksniffian en pickwickian onderdeel geworden van de Engelse taal en cultuur.

En zelfs de naam van onze Nederlandse Pickwick-thee hebben wij aan de populariteit van Dickens te danken. In tegenstelling tot wat veel mensen denken zijn de groene zakjes met postkoets geen Engelse thee. In 1937 was het Nederlandse publiek al zo vertrouwd met Dickens’ verhalen, dat Douwe Egberts de merknaam Pickwick koos in een poging om een Brits tintje aan hun thee te geven. Een geslaagde marketingtruc.

Dickens’ personages en dialogen zijn ontzettend gedetailleerd; eigenlijk kennen we stiekem allemaal wel iemand die verdacht veel lijkt op één van Dickens potsierlijke personages. En zoals Ojon het mooi verwoordde: Dickens maakt met zijn omschrijvingen zelfs de meeste lelijke landschappen tot plekken waar je verliefd op zou kunnen worden. Deze taalkunst ontdek je alleen als je de boeken leest – want de meeste details gaan in verfilmingen verloren. Gelukkig zijn er ook vrij recente Nederlandse vertalingen beschikbaar, waarvan het Kabinet er een aantal in de collectie heeft.

Want boeken, daarvan heeft het Dickens Kabinet er ook genoeg. Mijn favorieten zijn de enkele oude, originele drukken in feuilleton, zoals ze ooit voor het victoriaanse publiek verschenen zijn. Uiteraard liggen die veilig achter slot en grendel. Maar het Kabinet heeft naast de hoofdruimte nog enkele andere mooie vertrekken om te bezoeken. En één daarvan is de bibliotheek.

En in deze bibliotheek zou ik graag nog eens een extra middagje rondsnuffelen. Dat mag, want alle boeken kun je hier gewoon rustig uit de kast pakken en doorbladeren. Heel mooi om zo eens in Dickensiaanse sferen te kunnen zitten lezen. Ik denk dat Emmy en Ojon aan mij een verstekeling zouden kunnen hebben…

In twee andere ruimtes worden scènes uitgebeeld. Veel indruk maakte van buitenaf al de treurige, aangevreten bruidstaart van de arme Miss Havisham uit Great Expectations. De tragiek van dit ijzingwekkende verhaal hebben de makers mooi vormgegeven.

Gezien mijn voorliefde voor victoriaans koken was er één ruimte die ik toch wel het allerleukst vond: De eetkamer van Charles Dickens, met gedekte tafel. Leuk detail: De heer des huizes zit zelf aan het hoofd van de tafel. De tafel is gedekt met een schitterend tafelstuk, en sierlijke borden met daarop afbeeldingen uit Dickens’ romans. Het omvat slechts een klein deel van de serviescollectie, want er hangen ook nog talloze borden aan de wand.

Overigens stonden er bij de eettafel een aantal door Dickens geïnspireerde kookboeken tentoongesteld, waaronder een zeer gedateerd exemplaar uit de jaren 1970, dat ik ook in mijn collectie heb. Ik ben namelijk niet de eerste (en zeker niet de laatste) met een zelfgeschreven Dickens-kookboek, en het was dan ook leuk om andere exemplaren te zien. Er was er zelfs één bij die ik nog niet kende, met The Pickwick Papers als uitgangspunt. Weer iets om na te speuren voor in mijn eigen collectie kookboeken…

Maar dat is nog niet alles: Op de eerste en tweede verdieping bevindt zich het overgrote deel van alle kostuums die ieder jaar het Dickensfestijn kleur geven. Wij mochten van Emmy een kijkje nemen achter de schermen; of beter gezegd, achter de grote blauwe koorden stappen om de lange rekken vol prachtige kostuums van dichtbij te bekijken. Wat een hoeveelheid! Je weet gewoon niet waar je moet kijken.

Tijdens het festijn vielen de kwaliteit van de stoffen en alle details in de kostuums al op, maar om er met je neus bovenop te kunnen staan maakt je waardering voor al het werk alleen maar groter. Mr. W’s aandacht werd getrokken door de propvolle afdeling herenhoeden in allemaal verschillende maten. Persoonlijk vond ik de verzameling fleurige bonnets en sierlijke hoedjes erg aansprekend. Tijdens de voorbereidingen van het festijn is het in deze ruimtes een komen en gaan van deelnemers, die allemaal een kostuum nodig hebben. Ga er maar aan staan!

Na afloop van deze speciale rondleiding werden we nog door Emmy en Ojon getrakteerd op een  gezellig kopje thee en een stuk taart in een café vlakbij. Snel wordt duidelijk dat iemand als Emmy echt iedereen kent; de hele Walstraat lijkt wel haar eigen woonkamer. Tijdens de thee genoten we van al haar verhalen, over Engeland en over haar leven in Deventer, en keuvelden we met zijn vieren over onze favoriete Dickensverhalen.

Na mijn bezoek aan het Dickens Kabinet hoop ik dat de mooie collectie ook andere bezoekers zal aanzetten tot het zelf ontdekken van Dickens’ geweldige verhalen. Veel mensen vinden zijn boeken tegenwoordig wat zware kost, maar tegelijkertijd is de sfeer die de verhalen oproepen, nog altijd zeer geliefd. Dit blijkt ook wel uit het stijgend aantal Dickensfestijnen in Nederland ieder jaar.

Emmy en Ojon raden bezoekers dan ook altijd van harte aan om ook eens de originele verhalen te proberen. Maar waar te beginnen? Onze gastgevers hebben twee eigen favorieten: Great Expectations en David Copperfield.  Ook ik heb deze romans met veel plezier gelezen, en zou ze ook als eerste aanraden aan de beginnende Dickens-fan. Voor de lezers onder jullie een leuke uitdaging voor de zomervakantie?

Veel dank aan Ojon en Emmy voor de schitterende rondleiding en de gezellige middag. Ik kijk nu al uit naar het Deventer Dickensfestijn van dit jaar.

Tijd voor thee! In plaats van Engelse thee dan nu maar een kopje Pickwick…

---

Ook het Charles Dickens Kabinet bezoeken? Het is open op zaterdagen tussen 12.00 en 16.00 uur. De toegang is € 2,-. Het Deventer VVV organiseert voor groepen ook een Charles Dickens Arrangement. Het Charles Dickens Kabinet heeft een Facebook-pagina waar regelmatig updates worden geplaatst.