Regelmatig zal ik een blog plaatsen onder de noemer ‘tijdgeest’. Toen ik het daar met mijn zus over had, kreeg ik de vraag wat tijdgeest nou precies is. Misschien is het inderdaad handig om het even uit te leggen.

Kort gezegd: Tijdgeest is het gevoel van de tijd waarin iemand leeft. Als je het bijvoorbeeld hebt over de periode waarin wij leven, dan zou je kunnen zeggen dat de eerste 15 jaar van de 21e eeuw in het teken hebben gestaan van financiële onzekerheid (de economische crisis), angst voor internationale conflicten (terrorisme), een enorm vertrouwen in nieuwe digitale technieken (internet en sociale media) en het motto ‘iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen leven en eigen levensgeluk.’

Ter vergelijking: In de jaren ‘90 was er juist een groot optimisme over onderwerpen als internationale samenwerking en de multiculturele samenleving, leek financieel alles mogelijk als je er maar hard voor werkte en leek er meer ruimte te zijn voor het levensgeluk van de ander. Het liedje 15 Miljoen Mensen van Fluitsma & Van Tijn uit 1996 is daar een uiting van.

Het is natuurlijk helemaal niet zo, dat iedereen zich in een bepaalde periode hetzelfde voelt. Ieder mens is anders. Er zij altijd optimisten en pessimisten, mensen die in rijkdom of armoede geboren worden of mensen met een bepaalde levensvisie of geloofsovertuiging. Iemand als Oliver Twist zal anders tegen het leven hebben aangekeken dan een rijke fabriekseigenaar. Maar toch kun je vaak wat algemeens zeggen over een bepaalde tijdsperiode. Overigens is de klacht “Die jeugd van tegenwoordig!” zo oud als de mens zelf. Verandering is er dus altijd.

Door Charles Edmund Brock (Sotheby’s) [Public domain], via Wikimedia Commons.

Hoe zit dat dan met de 19e eeuw? Het was een tijd van technologische en economische vooruitgang, van huiselijkheid en van het ideaal van de maakbare mens. Velen geloofden, dat God niet meer alles in detail aanstuurde, en dat mensen dus zelf verantwoordelijk waren voor hun eigen welzijn. Zo werd bijvoorbeeld de Maatschappij van Weldadigheid opgericht om de arme medemens uit zijn treurige bestaan te verheffen. Op zich heel lief, maar die arme medemens moest verplicht meewerken – dat dan weer wel. Betutteling is volgens mij een typisch victoriaanse uitvinding.

Inwijding van het treinspoor tussen Liverpool en Manchester. Schilderij door A.B. Clayton, 1830. Via Wikimedia Commons.

In het begin van de 19e eeuw liep Nederland qua technologische vooruitgang en welvaart flink achter op Groot-Brittannie. Aan het einde van die eeuw had Nederland die achterstand aardig ingelopen. In de ontwikkeling van de spoorwegen liep Nederland bijvoorbeeld vijftien jaar achter, maar als halverwege de eeuw de fotografie opkomt, loopt Nederland ongeveer gelijk met Engeland. Daarom is het zo leuk om over beide landen te schrijven: over de verschillen, en de overeenkomsten.

Over dit soort dingen zal ik dus regelmatig wat schrijven. Tot welke aardverschuiving in tijdsgevoel leidde de trein? Wat vertelde nieuwe mode over de positie van de vrouw? Hoe fijn was het als rijkelui zich tegen jouw armoedige bestaan gingen aanbemoeien? Uiteindelijk gaat het om gewone mensen en wat zij beleven en voelen. En dat is nou wat ik zo gaaf vind aan geschiedenis!

Tijd voor thee! Assam, met melk, graag.