Dit boek is precies wat ik nodig had. Als verzamelaar van victoriaanse modeprenten vind ik het soms moeilijk om te duiden wat er nu precies op die platen staat. Kledingstukken voor vrouwen uit de 19^e eeuw – chemisettes, crinolines en bonnets – zijn zo anders dan die we nu kennen, dat ik echt wel een handje hulp kan gebruiken. Daarom ben ik heel blij met A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty; de nieuwste non-fictie publicatie van Mimi Matthews. En omdat ik haar blog kende, waren de verwachtingen hooggespannen.

Toen ik in 2016 met mijn eigen blog begon, ging ik natuurlijk ook onderzoeken waar ‘mijn concurrentie’ zoal uit bestond. Nu zijn er wereldwijd niet veel blogs over de 19^e eeuw, maar wie wel meteen in het oog springt is Mimi Matthews. Zij schrijft al sinds 2015 aantrekkelijke én historisch correcte blogs over mijn favoriete onderwerp.

En nu heeft ze – de droom van iedere blogger? – maar liefst twee romans en twee non-fictiewerken over de 19^e eeuw op haar naam staan. En met een derde roman op komst en de uitgave van A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty op 31 juli, timmert ze dus behoorlijk succesvol aan de weg.

A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty bestaat voor de helft uit een overzicht van modeontwikkelingen tussen 1840 en 1900. De tweede helft bevat broodnodige tips over mode-etiquette, interessante weetjes over schoonheidsmiddeltjes en het al dan niet stiekeme gebruik daarvan.

Het is duidelijk dat Mimi Matthews zeer veel werk heeft verzet om een zo compleet mogelijk overzicht van de victoriaanse modegeschiedenis te geven. Haar omschrijvingen zijn begrijpelijk en compact, en daarmee ontzettend handig wanneer ik bezig ben met het uitzoeken van mijn modeplaten. Voor costumières en andere mensen die al veel met historische kostuums bezig zijn, is de uitleg soms misschien wat beknopt; maar voor gewone stervelingen (zoals ik) geeft Matthews precies genoeg details zonder ingewikkeld te worden. Perfect!

Soms was het wel handig om even Google te raadplegen, omdat A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty voor zijn veelheid aan informatie misschien wat weinig afbeeldingen bevat. Toegegeven, als er overal een plaatje bij had gestaan was de gids drie keer zo dik geworden, maar soms had ik wat moeite met het visualiseren van begrippen als gauging, capotes en congress boots. Laatstgenoemden dragen we tegenwoordig trouwens nog steeds onder de naam chelsea boots, maar zo’n 175 jaar geleden waren het al geliefde wandelschoenen van Koningin Victoria – leuk om te weten!

Van het lezen van deze handige gids heb ik dus een hoop opgestoken. Zo voel ik mij bevestigd in het idee dat de jaren 1880 echt mijn favoriete victoriaans modedecennium is, gevolgd door de strakke ‘gothic’ jaren 1840. Beide stijlen kenmerken zich door een vrij strakke eenvoud en een relatief slanke snit. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de jaren 1870, waar decoratieve elementen zelf nog weer gedecoreerd werden (een strik met kant erop, met daarop een parel en weer een ander frutsel – het doet me denken aan het kinderliedje ‘En de boom stond op de berg’). Ik ben blij dat we dat achter ons hebben gelaten!

Voor het eerste deel heeft de schrijfster telkens voor dezelfde opbouw gekozen: Na een beschrijving van de dagelijkse mode en avondmode in het algemeen, bespreekt ze telkens per decennium de onderkleding, hoeden, schoenen en beenmode, buitenkleding, accessoires en sieraden. Soms zijn deze zakelijke secties wat droog, hoewel de passages over de The Great Anti-Crinoline League toch wel een geamuseerde wenkbrauw doen optrekken.

Na de feitelijke modeontwikkelingen licht de auteur in vrijwel elk hoofdstuk één of meer politiek-sociale ontwikkelingen of een bijzondere gebeurtenis toe. Denk bijvoorbeeld aan de verschrikkelijke werkomstandigheden in naaiateliers en de dood van naaister Mary Walkley in 1863, de gevolgen van de Amerikaanse burgeroorlog voor de mode in de Verenigde Staten of de opkomst van de vrouwenbeweging later in de eeuw. En dat de uitvinding van de naaimachine haar invloed had, lijkt niet meer dan logisch; maar wist je dat de opkomst van de moderne fiets ook zijn invloed heeft gehad op wat vrouwen droegen? Deze toevoegingen vond ik heel interessant, en zorgden er ook voor dat de daarvoor beschreven kleding in hun context werd geplaatst. Dit deel van het boek is daarom wat levendiger geschreven dan de kledingdetails in het eerste stuk.

Maar toch had ik graag nog wat meer gelezen over de gebruikers van de prachtige jurken die Matthews beschrijft. Want de sociale context van 19^e-eeuwse mode speelt een grote rol. Zeker, Matthews benoemt uitvoerig het verband tussen (een gebrek aan) bewegingsvrijheid in de mode en bewegingsvrijheid van vrouwen in de maatschappij. Met de opkomst van ideeën over vrouwenemancipatie werden beweeglijkere silhouetten een must. Vrouwen wilden niet langer alleen opgedirkt thuiszitten, maar eisten om een rol van betekenis te spelen in deze roerige nieuwe tijd.

Maar de vraag blijft: Voor wie waren al deze modieuze jurken gedurende de eeuw nu bestemd? Zelfs voor een vrouw uit de hogere middenklasse kostte een jurk naar de laatste mode een rib uit haar lijf – en een bezoek aan een dress maker was dus alleen voor de happy few weggelegd.

Het gevolg was, dat de middenklasse en arbeidersklasse (waaronder de bedienden), vaak helemaal niet zo meededen met de laatste mode. Er veranderde aan hun kleding gedurende de hele eeuw niet zo veel; hooguit werden alleen verschillende silhouetten (zoals het grote verschil tussen de crinolines van 1860 of de slanke mode van 1890) nagebootst. Überhaupt verboden veel mevrouwen hun servants om ook een crinoline te dragen. Dat was niet gepast voor iemand van die stand.

Mode was dus zeer statusgebonden, waarover ik graag meer had gelezen. De komst van de naaimachine, warenhuizen en ready-to-wear-kleding (gelukkig uitgebreid besproken door Matthews) hebben ongetwijfeld bijgedragen aan het afbreken van deze klassenongelijkheid.

Mode beslaat echter maar een deel van A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty. Want Matthews heeft ook genoeg know-how om uitgebreid te vertellen over wat je wanneer moest dragen. Want een modieuze dame droeg in de ochtend natuurlijk niet hetzelfde als in de avond, en tijdens een wandelingetje niet hetzelfde ensemble als bij een morning call. En ook voor paardrijden, vakanties en sport waren er verschillende noodzakelijke outfits. Tijdens het lezen van deze regels was ik stiekem blij dat – hoewel moderne huispakken ook niet altijd een sieraad zijn in de supermarkt – wij tegenwoordig minder strenge sociale regels hanteren.

Ten slotte bespreekt Matthews nog haarverzorging en verschillende beauty-middeltjes. Niet dat die laatste nu zo opzichtig werden gebruikt, want de meningen over wat al-dan-niet fatsoenlijk was, konden nogal uiteenlopen. Een gezond, helder gelaat was een van de belangrijkste onderdelen van een mooi uiterlijk. Wie dat niet had, probeerde daar met allerlei smeerseltjes verandering in te brengen, want het tragische geval wilde dat men in de victoriaanse tijd geloofde dat je uiterlijk ook je innerlijk weerspiegelde. Iemand met ernstige huidproblemen deed vast zelf iets fout.

Geen wonder dus, dat er ondanks het stigma op schoonheidsproducten wel degelijk veel vraag naar was. En veel ervan werd thuis zelf gemaakt. Matthews beschrijft een hele serie aan smeersels, van rouge en cold cream tot antirimpelcrèmes, gezichtspoeder en lippenbalsem. Helaas heeft ze er geen authentieke recepten bij staan, maar aangezien niet alle victoriaanse schoonheidsrituelen goed voor de gezondheid waren, kan ik me voorstellen dat  een ‘don’t try this at home’-beleid misschien wel verstandig is.

Voor iedereen die geïnteresseerd is in de ontwikkeling van victoriaanse damesmode en al-dan-niet stiekeme schoonheidsrituelen kan ik dit boek zeer aanraden. Door de enorme hoeveelheid aan informatie is het geen boek dat je in één ruk uitleest, maar het is wel een zeer waardevol naslagwerk. Bovendien zijn de rijke kledingomschrijvingen in 19^e-eeuwse romans voor mij nog meer gaan leven na het lezen van dit boek, en bekijk ik historische films met andere ogen. Voor mijn beleving van de 19^e eeuwse cultuur is dit boek echt een verrijking.

A Victorian Lady’s Guide to Fashion and Beauty is beschikbaar als paperback en als kindle-editie (e-book) via Amazon. Het boek is ook bij bol.com te bestellen. Helaas is het boek (nog) niet vertaald, maar hij zou zeker een vertaling naar het Nederlands en andere talen verdienen.

Ik ga maar weer eens theezetten. Lekker, lavendelthee!

---

Het blog van Mimi Matthews kun je vinden op: www.mimimatthews.com.