Poppen zijn al eeuwenlang geliefd speelgoed, voor meisjes én voor jongens. Een vorm van pop is de papieren pop, die vooral in de 19^e eeuw een rage werd, omdat ze relatief goedkoop kon worden gefabriceerd. Die Victoriaanse voorbeelden zijn nog steeds erg mooi om te zien. Vandaag laat ik een beroemd 19^e-eeuws voorbeeld zien, als voorloper van de hedendaagse jeugdcultuur.

Je zou het misschien niet denken, maar de eerste papieren poppen dateren van vóór onze jaartelling. Deze werden gebruikt in ceremonies in bijvoorbeeld Japan of op Bali.

In Europa stammen de eerste papieren poppen uit de 17^e eeuw, maar als speelgoed werden ze  pas echt populair toen papier en druktechnieken goedkoper werden: In de 19^e eeuw, dus. Soms werden papieren poppen thuis met de hand gemaakt – een leuk tijdverdrijf, natuurlijk -, maar echt interessant waren uiteraard de gedrukte sets, met prachtige kleuren en details. De sets boden bijvoorbeeld verschillende kledingstukken en zelfs haarstukjes. Er bestonden sets voor zowel jongens als meisjes, al zullen die in thematiek hebben gevarieerd.

Een mooi voorbeeld dat ik heb kunnen vinden sluit aan bij de ‘popsterrencultuur’ die in de 19^e eeuw ontstond, mogelijk gemaakt door een breed media-aanbod. Zo was de Zweedse sopraan Jenny Lind hét icoon van de mid-Victoriaanse operacultuur. Naar verluidt was ook Koningin Victoria fan, inspireerde Lind Hans Christian Andersen tot enkele sprookjes, en vernoemde Mrs. Beeton een soep naar haar in haar kookboek (Soup a la cantatrice). Jenny Lind was net zo’n fenomeen als Adele of Beyonce in onze tijd.

Portret van Jenny Lind door Eduard Magnus uit 1862 [Publiek domein].

En daar speelden fabrikanten handig op in: Ook Victoriaanse jongedames wilden ‘merchandise’ van hun idool. Zo bracht een Amerikaanse firma in 1850 een speciale papieren poppenset uit, die Jenny Lind verbeeldt in een aantal jurken van haar bekendste rollen. Wat een leuke vondst!

Papieren pop van Jenny Lind met 10 kostuums van haar operarollen, ca. 1850. Deze afbeelding is in het publiek domein beschikbaar gesteld door de Cooper Hewitt-collectie.

Papieren pop van Jenny Lind en drie kostuums voor haar rollen. Boven: Kostuum voor ‘Valentine’ in de opera Les Huguenots. Onder links: Kostuum voor ‘Vielka’ in de opera Ein Feldlager in Schlesien. Onder rechts: Kostuum voor ‘Agathe’ in de opera Der Freischütz [Publiek domein].

Zelf vind ik de pop niet zo op Jenny Lind lijken (zij had bijvoorbeeld geen blond, maar bruin haar), maar dat zullen de fans hopelijk niet zo erg gevonden hebben. Fotografische fanartikelen was men tenslotte nog niet gewend, en de jurken zijn wel prachtig gedecoreerd. Zouden de trotse Victoriaanse bezitters van deze set de opera’s hebben nagespeeld? Je kunt het je helemaal voorstellen.

Ook leuk om te laten zien: In het voorjaar van 2016 bezocht ik in het Rijksmuseum in Amsterdam een tentoonstelling over historische mode. Ook zij brachten daarbij een papieren poppenset uit, die ik natuurlijk meteen heb gekocht. In de set zitten jurken uit de 17^e tot de 20^e eeuw:

Blad met papieren jurken als onderdeel van de papieren poppenset ter gelegenheid van de tentoonstelling Catwalk in het Rijksmuseum Amsterdam in 2016.

Alle historische jurken op een rijtje van de papieren poppenset bij Catwalk (2016) van het Rijksmuseum Amsterdam. Foto: My inner Victorian.

Leuk hè? Voel je je ook geïnspireerd om met papieren poppen aan de slag te gaan, nu je misschien wat vaker binnen bent? Bij mijn nieuwsbrief van komende woensdag zitten ook een papieren poppenset, met jurken uit de Victoriaanse tijd! Daarnaast is de printable dit kwartaal beschikbaar voor nieuwe inschrijvers van de nieuwsbrief.

Ik ga maar weer eens thee zetten. Ik heb onlangs venkelthee herontdekt.

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
The Jenny Lind paper doll set, op: Library.stanford.edu.