Na een jarenlange geschiedenishobby en twee jaar bloggen over de victoriaanse tijd zou je kunnen stellen dat ik de bekende gezichten van die eeuw wel een beetje ken. Oké, bij een buste in de National Portrait Gallery haalde ik Henry Irving en Oscar Wilde door elkaar (die lijken echt op elkaar, hoor!), maar over het algemeen dacht ik een gezonde dosis kennis te hebben opgebouwd om victoriaanse afbeeldingen te kunnen plaatsen. En toch gaat het dan nog wel eens mis…

Tijdens mijn online speurtochten kwam ik onderstaande prent uit maart 1893 tegen. Ik vond hem grappig, en dacht meteen de hoofdrolspelers te herkennen. De breiende grootmoeder is natuurlijk Koningin Victoria, en de kleinzoon die er beteuterd bij wordt gesleept is George, Duke of York. Hij was de kleinzoon van Victoria en zou later de troon bestijgen als koning George V.

Het verhaal van George en Mary

Kleine ‘George’ heeft een matrozenpakje aan: Hét mode-item voor jongetjes in die tijd, en bovendien toepasselijk, want de Duke of York diende trouw bij de marine. Het jaar van de prent lijkt ook een belangrijke te zijn. Het is namelijk 1893, het jaar waarin hij zou trouwen met Prinses Mary of Teck. Zou daar dan de angel zitten in deze spotprent? Sleurt Koningin Victoria de tweede in lijn van troonsopvolging aan zijn haren naar een gearrangeerd huwelijk?

Het zou kunnen; want de verloving van George en Mary is op zijn minst opmerkelijk te noemen. Mary was namelijk gekozen als geschikte kandidate voor een prins-en-toekomstig-koning, maar de bedoelde bruidegom was oorspronkelijk niet George, maar zijn oudere broer Albert Victor. Die stierf echter in 1892 totaal onverwacht op 28-jarige leeftijd aan een longontsteking, waardoor de verloofde – en het Britse koningshuis – in shock achterbleven.

Toch wel zonde: Zo’n gepland en belangrijk koninklijk huwelijk, en dan gooit de dood roet in het eten. En de bruid was nog wel zo geschikt. Koningin Victoria vond het daarom een goed idee als niet alleen de plaats in lijn van troonsopvolging door zou schuiven naar George, maar ook de bruid. Zou dat zijn waar George op de prent over tegensputtert? Misschien wilde hij wel liever bij de marine blijven. En waarom kiezen voor een tweedehands bruid?

Maar, de werkelijkheid was anders – en best wel romantisch. Tijdens de rouwperiode groeiden George en Mary naar elkaar toe, en ze zouden een zeer geslaagd en liefdevol huwelijk hebben. George vroeg haar zelfs op een nogal aandoenlijke manier ten huwelijk – naast een vijver met kikkers. Van tegensputteren door George was dus toch geen sprake.

Terug naar de prent. George was dus niet onwelwillend om te voldoen aan de wensen van zijn koninklijke oma. Waar sloeg die sportprent dan toch op? Een ander raadsel bleek uiteindelijk een aanknopingspunt: In de ondertitel wordt het stoute kind ‘Randy’ genoemd. George heette helemaal niet zo, ook niet in zijn doopnamen. Dat vroeg om een rondje googlen en een duik in de archieven.

Het raadsel van Randy

Google leverde niks op, dus toog ik net als de vorige keer naar het British Newspaper Archive. Kon ik er via hen achterkomen wat er gebeurd was met ene ‘Randy’ in de week van 15 maart 1893? En ja hoor, “Randy on the war path”, schrijft een krant uit Wales. Ah, een smeuïge titel, dat klonk als een hit. De persoon in kwestie bleek niemand minder dan Lord Randolph Churchill, de vader van Winston.

Randolph Churchill was een politicus, die voor een hoop stampij had gezorgd in conservatieve kringen. Daarmee maakte hij niet bij iedereen vrienden, zoals wel blijkt uit de krantenkop – en in het stuk veroordeelt de krant bovendien zijn “brutality in politics”. Het voert te ver om hier allerlei (saaie) politieke ontwikkelingen te bespreken, maar na zijn ‘oorlogspad’ had hij zijn politieke carrière om zeep geholpen.

Wie van de drie?

De betekenis achter de spotprent ligt dus in de politieke sfeer – maar dat is eigenlijk niet de reden, waarom ik jullie over deze prent wilde vertellen. Politiek tumult lijkt namelijk op het moment zelf heel wat, maar is zo’n 120 jaar later toch nauwelijks nog interessant te maken. (Misschien een ontnuchterende gedachte als het gaat om heethoofdige politieke relletjes in onze eigen tijd?)

Wat me wel enorm opviel was de sterke gelijkenis tussen wel drie tijdgenoten uit de 19^e eeuw: de toekomstige George V, Tsaar Nicolaas II van Rusland en blijkbaar dus ook Lord Randolph Churchill.

Hoe is het mogelijk, dat ze zo erg op elkaar lijken! Nu zijn de eerste twee genoemden volle neven van elkaar, maar ze hadden ook net zo goed een ééneiige tweeling kunnen zijn. En Lord ‘Randy’ Churchill? Gezien de connecties van deze adelijke familie begon ik mij bijna af te vragen of hier sprake zou kunnen zijn van een onofficiële familieband. De talrijke zoons van George III (Victoria’s grootvader) en haar eigen zoon Bertie reden namelijk regelmatig scheve schaats. Na wat rekenwerk kon ik deze gedachte gelukkig snel uit mijn hoofd zetten. Gezien het geboortejaar van Randy (1849) lijkt de kans me namelijk klein: Hij is een generatiegenoot van Bertie, en te jong om kind van Victoria’s ooms te kunnen zijn.

Het moeten mannen met snorren zijn

Zullen we dan maar concluderen dat de grootste overeenkomst tussen George en Nicolaas aan de ene kant en ‘Randy’ aan de andere kant, vooral aan de vorm van hun snor en baard ligt? Deze stijl was erg populair aan het einde van de 19^e eeuw, toen de mode van snorren en baarden een weelderig hoogtepunt had bereikt.

Leuk weetje: Ook in deze modegril had Koningin Victoria haar aandeel gehad. Toen zij jong was, waren beschaafde mannen volledig gladgeschoren. De perfecte Mr. Darcy’s hadden echt geen baard of snor. Maar de Duitse Prins Albert had een klein snorretje, en Victoria vond haar verloofde prachtig. Daarom vroeg ze hem om zijn snor op hun huwelijksdag te laten staan. Maar dat niet alleen: Alle leden van de cavalerie moesten voortaan eenzelfde klein snorretje laten staan. En zo ontstond er via de vaak bewonderde krijgsmacht een nieuwe mode onder de mannen van Groot-Brittannië, die tot het einde van de eeuw tot verschillende stijlen zou gaan leiden.

Op het matje bij…?

Na al deze overwegingen bleef de verschijning van de strenge matron op de spotprent onopgelost. Ik begon te twijfelen of het wel een verbeelding van Victoria was. Totdat Mr. W. bij het bekijken van de prent opmerkte dat het wel eens een man in vrouwenkleren kon zijn. Daar had ik niet aan gedacht! Zou het dan om een collega-politicus gaan? Een extra rondje zoeken in de directe kring rond ‘Randy’ leverde inderdaad resultaat op: De figuur op de tekening lijkt sprekend op de bejaarde William E. Gladstone (1809-1898), de toenmalige Britse premier.

Daarmee is de bedoeling van de spotprent meteen duidelijk: De brutale Randolph Churchill wordt op het matje geroepen bij de premier, als een stout jongetje dat ‘sorry’ moet komen zeggen bij zijn mama. Een echte spotprent dus, en een plagerige steek onder water van de The Sketch naar de gevestigde politicus Churchill.

En zo kom ik via één politieke spotprent – en een foute eerste indruk – bij zo veel kleine details van de victoriaanse wereld terecht. Van koninklijke liefde tot haarmode, sterfgevallen en onstuimige politici… wat heb ik toch een gevarieerde hobby!

En daar drink ik dan een kopje thee op. Vandaag: Earl Grey Lavendel van Twinings.

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
The Cartoon of the Week. In: The Sketch, 15 maart 1893.
Randy on the war path. In: South Wales Daily News, maandag 13 maart 1893. Via The British Newspaper Archive.
R.H.S. Churchill: Men, mines and animals in South Africa (1892). Via Archive.org.
Lord Randolph Churchill op Wikipedia.org.