Mooi weer betekent natuurlijk meestal: Lekker naar buiten voor allerlei evenementen en activiteiten. Mensen kijken op een terras, of het volgen van een favoriete sport horen als geen ander bij de zomermaanden. Dit gold ook in de 19^e eeuw; en van één zo’n evenement heb ik een mooie prent in mijn collectie. En zoals jullie van mij gewend zijn, ben ik de boeken ingedoken voor meer informatie achter de feestelijkheden rond deze Sandown Park Races.

Nu moet ik maar gelijk bekennen dat ik geen sportfanaat ben; laat staan als het gaat om races van welke soort dan ook. Maar als het om de 19^e eeuw gaat, ben ik dan weer wel nieuwsgierig naar de bijzondere en alledaagse gewoontes achter alle vormen van cultuuruitingen. Inclusief het reilen en zeilen rond sportwedstrijden.

Deze prent uit de Illustrated London News vond ik in één van mijn favoriete antiekwinkeltjes. Te zien zijn de toeschouwers bij de Sandown Park Races in juli 1881. Er is dus weinig sport te zien, wat waarschijnlijk de reden is dat de prent mijn aandacht trok. Te zien zijn vooral de dames en heren, die met hun elegante rijtuigen naar de paardenrennen zijn gekomen. Ik vind het altijd boeiend om zulke glimpen van het dagelijks leven op te vangen. Dat er op deze ‘sportprent’ ook zoveel dames te zien zijn is trouwens geen toeval, zoals ik zou ontdekken…

Paardenraces in Groot-Brittannië

Paardenraces waren vanaf de 18^e eeuw ontzettend populair in Groot-Brittannië. Traditioneel was het een sport die bedoeld was als training voor eenheden van de cavalerie. En gezien de kosten die het hebben van een paard met zich meebracht, werd paardensport eigenlijk alleen beoefend en georganiseerd door adellijke heren.

Halverwege de 19^e eeuw had Engeland inmiddels meer dan 100 racebanen. De belangrijkste races van het land werden voor het eerst gehouden in 1780. Deze vonden plaats in het dorpje Epsom, zo’n 30 km ten zuiden van centraal Londen, en werd georganiseerd door de Earl van Derby: De Epsom Derby was geboren. De Epsom races werden zo’n fenomeen, dat tegenwoordig meerdere races een ‘derby’ worden genoemd, ook in de autosport. Maar dé derby, dat is dus die van Epsom.

De races van Epsom

Vaak duurde een evenement meerdere dagen, en werd er ook allerlei vertier omheen georganiseerd. Zo kreeg Epsom een eigen fair, compleet met kraampjes, muziek, clowns, straattheater en goochelaars – maar ook met bedelaars, zakkenrollers, dobbelaars en prostituees. Het was een kleurrijk ratjetoe.

Tot en met de jaren 1840 had de Epsom Derby met zijn fair om die reden niet echt een respectabele reputatie. Fatsoenlijke vrouwen en meisjes hadden er eigenlijk beter niets te zoeken, en anders alleen onder begeleiding. Het opvallende is dat vrouwen van stand er wel met hun rijtuigen naartoe gingen: De races, de spanning van zo’n dagje uit, en de ongekende mix van zoveel mensen uit alle lagen van de bevolking bij elkaar had blijkbaar een grote aantrekkingskracht.

Voor kunstenaars waren dergelijke paardenraces en fairs een mooie bron van inspiratie. Zo schreef Charles Dickens in The Old Curiosity Shop over de aanwezigheid van Nelly en haar grootvader bij de races van Banbury. Nelly verkoopt daar als bedelend meisje zelfgeplukte bloemen, en er is één dame die zo goed is om haar een muntje toe te stoppen – met de waarschuwing: ‘Ga naar huis, meisje, dit is geen plek voor jou’.

Dickens schreef ook in juni 1851 in zijn tijdschrift Household Words over zijn bezoek aan de races van Epsom. Het is een bont verslag, dat met veel humor ingaat op de wereld rond de paardenrennen. Het heenreizen met de trein vanuit Londen, de hordes mensen, de weddenschappen, en de picknickmandjes van traiteur Fortnum and Mason komen allemaal aan bod. Eén keer per jaar verandert het anders zo stille Epsom in een wirwar van vertier:

“For three hundred and sixty-four days in the year a cannon-ball might be fired from one end of Epsom to the other without endangering human life. On the three hundred and sixty-fifth, or Derby Day, a population surges and rolls, and scrambles through the place, that may be counted in millions.”

“Well, to be sure, there never was such a Derby Day, as this present Derby Day!
Never, to be sure, were there so many carriages, […], so many horsemen, so many people who have come down by “rail,” so many fine ladies in so many broughams [een soort rijtuig], so many of Fortnum and Mason’s hampers, so much ice and champagne! If I were on the turf, and had a horse to enter for the Derby, I would call that horse Fortnum and Mason, convinced that with that name he would beat the field.”

Ook kunstenaar William Powell Frith werkte zijn ervaring met de races uit tot een eigen kunstwerk, en maakte van de bonte drukte een indrukwekkend schilderij, dat door het Victoriaanse publiek met een fascinerende mengeling van zowel bewondering als afschuw werd ontvangen. Wat was er prachtig veel te zien op The Derby Day (1856-1858), maar wat een ongeregeld zooitje, met allemaal ongure types schouder aan schouder met respectabele burgers!

We zien gypsies die de toekomst voorspellen, muzikanten, en een acrobaat met zijn zoontje – dat vooral interesse heeft in de picknickmand van een rijke heer. Aan de linkerzijde zien we een balletje-balletjespel (ook wel dopjesspel), waarbij rijke heren hun geld afhandig wordt gemaakt. Daarbij staat ook een echtgenote die haar man smeekt om hun geld daar toch niet aan uit te geven!

Bij de tafel van het valse gokspel staan ook zakkenrollers, die hun oog hebben laten vallen op een verveelde jongeman met zijn handen in de zakken. Maar ook leden van de elite maken hun opwachting, in de vorm van de chique Reform Club-tent, die in de hoek te zien is. Uiterst rechts verkoopt een meisje bloemen, maar het is duidelijk dat de heer in kwestie meer in de verkoopster dan in haar waren geïnteresseerd is. Het is ongetwijfeld deze mengeling van nette burgerij en kleurige straatwereld die evenementen als de Epsom Derby en fair zo geliefd maakte.

Nog een leuk weetje voordat ik eindelijk aan mijn plaat toekom: De eigenaar van de racebaan in Epsom was niemand minder dan Henry Dorling, de zeer liefdevolle stiefvader van de welbekende Mrs. Beeton! Het gezin Dorling was zo groot, dat Isabella als oudste zus met enkele andere kinderen in de overdekte tribune van de renbaan woonde. Dat is nogal een plek om te leven! Gelukkig voor Isabella straalde de minder fraaie kanten van de racewereld niet op haar af – en haar vader deed er dan ook alles aan, om zijn derby op een hoger, fatsoenlijker plan te tillen. Dat lukte ook, en vanaf de jaren 1850 was er geen plaats meer voor bedelaars en straatvermaak.

Wat een interessant evenement binnen de Victoriaanse cultuur, hè? De populariteit van de races kan voor de moderne lezer denk ik alleen worden vergeleken met de gekte rond een internationaal voetbaltoernooi.

Mijn prent: Schetsen van de Sandown Park Races

Heel deze levendige geschiedenis kwam ik op het spoor naar aanleiding van één plaat in mijn collectie. Helaas voor mij behoren de Sandown Park Races niet tot de belangrijkste van het land. Maar toch valt er genoeg interessants over te vertellen: Sandown was namelijk de eerste exclusieve raceclub van Groot-Brittannië.

De Sandown Park Races in het plaatsje Esher werden voor het eerst gehouden in 1875, bijna een eeuw na die beroemde start in Epsom, 15 kilometer verderop. Maar de organisatoren bedachten wel wat nieuws: Voor de races moest toegang worden betaald. Daarnaast kon je – ongetwijfeld tegen een flinke bijdrage – lid worden van de club. Tijdens races waren er dan afgezette gedeelten, waar alleen leden mochten komen.

Deze twee nieuwe regels hadden tot gevolg dat de Sandown Park Races geen volk van laag allooi trok – ongetwijfeld de bedoeling van deze opzet. De laagstgeprijsde toegangskaartjes waren half a crown. Ter vergelijking: Voor Bob Cratchit uit Dickens’ A Christmas Carol (1843) – een klerk die net tot de lagere middenklasse behoort – is half a crown een volledig dagloon. Voor een man uit 1866 die het gemiddelde salaris verdiende, besloeg de entree voor de races tweederde van zijn dagloon. Naar de maatstaven van onze tijd kun je uitgaan van een ticket van zo’n €100,-.  De Sandown Park Races waren dus duidelijk niet voor Jan en alleman toegankelijk.

De mogelijkheid om lid te worden én afgeschermd te blijven van dagjesmensen had nog een gevolg: Het bezoeken van de Sandown Park Races werd voor het eerst een respectabele optie voor vrouwen. Bij andere races, zoals die van Epsom, was er naast de races zo veel ‘onfatsoenlijks’ aan de gang, dat vrouwen daar niet makkelijk even naartoe gingen, en al helemaal niet zonder mannelijke begeleiding.

Dat verklaart dus mogelijk, waarom er zoveel elegante dames op mijn schets te zien zijn. In deze beschermde omgeving kunnen ook zij, met verrekijker in de hand, meegenieten van de sportieve prestaties op het veld. Natuurlijk wordt er ook op het klassement gegokt door de mannen, maar dat is paardenwedden en geen dobbelspel, en dus héél wat anders…

Eén meneer heeft op mijn sketches ook iets te diep in het glaasje gekeken. Maar op Sandown Park werd in ieder geval ‘op stand’ gesport en genoten; dat is wel duidelijk.

De schetsen op mijn plaat zijn volgens de krant geen schetsen van bezoekers, maar geven meer een indruk van die dagen, eind juli 1881. De races werden gehouden op donderdag en vrijdag: Werkdagen dus, voor de gewone man. De krant weet te vertellen dat de races “quite up to the average” waren (best goed, dus), maar dat er was niet zo veel aanloop was als bij eerdere gelegenheden.

A royal affair

Daarnaast was er volgens de verslaggever geen royalty bij aanwezig. Een interessant gegeven: Als dat de moeite waard is om te noemen, dan waren leden van de Koninklijke familie er soms dus wél bij! Om welke royalty zou dat gegaan zijn? Koningin Victoria had op dat moment een zeer uitgebreide familie.

Een korte zoektocht in de archieven van de British Newspaper Archive leert ons, dat in de jaren 1880 en 1881 zowel de prins en prinses van Wales (Bertie en zijn vrouw Alexandra), prins Alfred, hertog van Edinburgh, én prins Leopold de races bezochten. Dat is heel wat!

Dan rijst bij mij de vraag: Zouden de koninklijke zonen ook vlakbij de races overnacht hebben? In Esher ligt namelijk Claremont House, waar ooit Koningin Victoria’s ‘Oom Leopold’ woonde. Ten tijde van de races van mijn sketch was het landhuis in het bezit van Victoria, die er zelf regelmatig kwam. In 1882, een jaar ná de races, schonk ze de woning aan haar zoon Leopold ter gelegenheid van zijn huwelijk.

Zo zie je maar weer; achter één zo’n prent, gevonden in een verlaten hoekje van een oude winkel, gaat een hele eigen wereld schuil: Met allemaal mensen wiens namen we misschien al lang vergeten zijn, maar die ooit bijzonder uitkeken naar één van hun favoriete uitjes van het seizoen. Het blijft voor mij ontzettend boeiend om zulke ontdekkingen te kunnen doen. Dat vind ik nou persoonlijk een echte sport!

Schenk ik nog even een kopje thee in. Niet helemaal toevallig iets van mijn kleine selectie aan thees van Fortnum & Mason.

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgede bronnen gebruikt:
Dickens Journals Online: Household Words. 7 juni 1851. Via: DJO.org.uk.
Sandown Park Racecourse op Victorianweb.org.
Sandown Park Racecourse op Wikipedia.org.
Epsom Downs Racecourse op Wikipedia.org.
Claremont House op Wikipedia.org.
https://www.britishnewspaperarchive.co.uk/