William Morris is mijn favoriete ontwerper uit de 19^e eeuw. Niet zo gek, want hij is ook wel de bekendste, en zijn designs worden nog steeds herdrukt op behang, (meubel)stoffen en hebbedingen als servies en notitieblokjes. Museum De Zwarte Tulp uit Lisse in de Bollenstreek besteedt van 17 maart tot en met 6 augustus aandacht aan de bloemmotieven van William Morris. Hoera, een ‘victoriaanse’ tentoonstelling bij mij in de buurt! Tijd dus voor een review!

 “William Morris, Patronen van Bloemen”

Museum De Zwarte Tulp is een klein museum in een klein plaatsje dichtbij Leiden. Nu woon ik in deze streek, en ik moet zeggen dat ik er nog nooit van had gehoord. En dat is best zonde. Want waar iedereen maar direct doorrijdt naar de bloemenpracht in de Keukenhof, is het juist zo leuk om een verrassing als dit streekmuseum tegen te komen.

Het museum vertelt op een toegankelijke manier over de geschiedenis van de bollenteelt in Nederland en heeft verschillende mooie collecties van bijvoorbeeld schilderijen en glaswerk die kleur aan dit verhaal geven. Ook zijn er telkens één à twee wisseltentoonstellingen. Dit voorjaar dus over William Morris. En dat het museum voor dit doel een samenwerking tot stand heeft gebracht met de gerenommeerde firma Morris & Co., maakt de tentoonstelling wat mij betreft een publiekstrekker voor het komende seizoen.

Wie was William Morris?

William Morris leefde van 1834 tot 1896 en was een hoofdrolspeler in de Britse Arts & Crafts beweging. Deze groep kunstenaars zette zich af tegen de mechanisatie van de industriële revolutie en wilde weer meer nadruk leggen op handmatig vakmanschap en het gebruik van natuurlijke materialen. Waar in de industrie de arbeider door zijn productiewerk van zijn eindproduct gedistantieerd werd, wilde William Morris zelf alle technieken beheersen om zijn designs te kunnen maken. Als inspiratie voor zijn ontwerpen koos hij de natuur om zich heen, plantenboeken met 16^e-eeuwse ingekleurde houtdrukken (ook te zien op de tentoonstelling), en middeleeuwse wandtapijten.

Het resultaat zijn prachtige ontwerpen voor met name behang en meubelstof. Op het eerste gezicht een chaotische drukte, maar in werkelijkheid zitten alle ontwerpen heel slim in elkaar. De natuur staat centraal met al haar kronkelende bloemstengels, weelderige bladeren, bonte vogels en felle kleuren. Deze drukke mengelmoes is echter strak geordend in symmetrie. Dit is handig, omdat stoffen en behangrollen zo één doorlopend patroon kunnen vormen.

Maar deze hang naar orde heeft niet alleen te maken met makkelijk behangen: De natuur bewonderen en er tegelijkertijd orde in scheppen is een typische victoriaanse kijk op de natuur. De natuur dient binnen bepaalde kaders gesorteerd, geïnterpreteerd en begrepen te worden. Waar men in de victoriaanse tijd dus aan de ene kant viel voor natuurlijke idylle, kon men de drang naar het catalogiseren van de wereld maar moeilijk bedwingen – ook niet in de kunst.

Dat de ontwerpen van Morris zo symmetrisch zijn, was me eerder op kleine afbeeldingen nog niet zo opgevallen. Pas op de tentoonstelling zag ik hoe ze in elkaar zaten, namelijk symmetrisch zowel van links naar rechts als van boven naar onder. Ik was best wel onder de indruk!

In het museum is te zien hoe deze prachtige patronen gemaakt werden. William Morris koos niet voor een fabrieksmatige aanpak, maar ging terug naar de van oorsprong Middeleeuwse houtdrukkunst. De geschetste ontwerpen werden in spiegelbeeld uit hout gesneden en dan per kleur op een ondergrond gedrukt. Dit was een hele arbeidsintensieve klus. Voor sommige dessins waren wel 20 drukken nodig! Ik vond het heel leuk om te leren hoe deze drukken gemaakt werden. Als je ook wilt zien hoe de prints gemaakt werden, kun je dit korte filmpje van het Victoria & Albert Museum in Londen bekijken.

Mooie heldere kleuren vond William Morris erg belangrijk. Ook in de keuze voor kleurstoffen koos hij bewust niet voor – in zijn tijd pas uitgevonden – synthetische kleurstoffen, maar alleen voor natuurlijke varianten, zoals indigo (blauw) en karmijn (rood). Dat er in de natuurlijke kleur groen het giftige mineraal arsenicum zat – zoals bijvoorbeeld in mijn lievelingsdesign Trellis (1862) – vond hij lange tijd geen probleem.

Op de tentoonstelling zijn verschillende stoffen en behangpapier te bewonderen: Niet alleen met originele ontwerpen van William Morris zelf (in herdruk), maar ook moderne interpretaties van de firma Morris & Co.

Morris & Co.

Het ontwerpbedrijf van William Morris zelf heeft bestaan tussen 1861 en 1940. Toen werden de ontwerpen en overgebleven houten rollen gekocht door de firma Sanderson. In de jaren 1960 en 1970 slaagde dit bedrijf erin om de drukke patronen weer op de markt te brengen en populair te maken onder een groot deel van de bevolking. De designs pasten goed bij de flower power-beweging. Het nieuwe behang werd nu wel fabrieksmatig geprint, zodat de kosten omlaag gingen. Na de jaren 1970 ging de stijl uit de mode.

Inmiddels is Morris & Co. een bedrijf dat op een exclusieve manier de ontwerpen van William Morris weer op de markt brengt. Hoewel de oorspronkelijke ontwerpen inmiddels binnen het publiek domein vallen en dus ook door anderen gebruikt worden (zie mijn eigen blog-behang), weet het huidige bedrijf telkens weer nieuwe variaties en kleurschakeringen van de oude designs te creëren. Op de tentoonstelling zijn hiervan ook enkele stijlboeken te bekijken, die zeer de moeite waard zijn. Het lijkt me geweldig om bijvoorbeeld een behang en verschillende stoffen in mijn interieur te verwerken! Gelukkig voor mij vindt mijn man het ook mooi; alleen is de aanschaf ervan vrij kostbaar.

Overigens draait er op de tentoonstelling ook een korte film over de dessins van William Morris en de moderne interpretatie daarvan. Een must voor liefhebbers van interior design!

Mijn bezoek en de museumwinkel!

In het museum hebben wij  in ongeveer twee uur tijd alle tentoonstellingsruimtes rustig kunnen bekijken en de tijd genomen om de verhalen bij de items te lezen. Heerlijk, een relatief ‘ouderwets’ museum zonder al te veel moderne interactieve gadgets (die kunnen toch alleen maar stuk). Ik hou ervan om zelf mijn ogen de kost te geven en niet gestoord te worden door digitale presentaties voor mensen met een korte concentratiespanne. Voor de liefhebber is er wel een interessante audio-tour, die gratis te gebruiken is.

Na het bekijken van de tentoonstelling kwamen we nog in een hoekje waar ik heel blij van werd: de museumwinkel! Ze hadden heel veel mooie souvenirs met bloemmotieven, maar het leukste vond ik natuurlijk de speciale selectie met William Morris-prints!

Voor mezelf heb ik twee kussenslopen en een mooi boek over Morris & Co. gekocht. Ik was erg blij met de geweven kussenslopen van het motief Strawberry Thief, die maar € 7,95 per stuk waren. Deze items waren van Signare Tapestry Design en niet van Morris & Co. Wel jammer, maar ik wist dat kussenslopen van Morris & Co. zomaar tien keer duurder kunnen zijn. Mijn bank is in ieder geval opgevrolijkt met een set mooie kussens!

Activiteiten in Museum De Zwarte Tulp

Naar aanleiding van de tentoonstelling over William Morris worden er een aantal leuke activiteiten georganiseerd, waaronder lezingen en creatieve workshops. Onder andere:

• 1 april: Workshop Papier marmeren.
• 8 april: Lezing: William Morris, Patronen van Bloemen.
• 13 mei: Workshop Dessins maken in de voetsporen van William Morris.
• 27 mei: Lezing: Geschiedenis van papierbehang.

Wil je ook naar De Zwarte Tulp en de tentoonstelling over William Morris gaan? Het museum heeft als tijdelijke ingang Grachtweg 2A te Lisse en is te bereiken met bus 50 vanuit Leiden en Haarlem, en uiteraard met de auto. Het museum is geopend van dinsdag t/m zondag tussen 10:00 en 17:00 uur en de toegangsprijs is € 6,- (gratis op vertoon van een museumkaart). De website van het museum is: www.museumdezwartetulp.nl.

Ik vind dit museum en de tentoonstelling echt een aanrader. Tip: Combineer je bezoek met een leuk (fiets)tochtje langs de bloembollenvelden, met de Keukenhof of een dagje strand.

En nu is het weer tijd voor thee, op de bank met mijn nieuwe lievelingskussens.

---

Alle foto’s zijn gemaakt met toestemming van Museum De Zwarte Tulp.

De tentoonstelling “William Morris, Patronen van Bloemen” in Museum De Zwarte Tulp is ontstaan in samenwerking met Morris & Co. en De Mooiste Muren.