Op een vrije zomermiddag ging ik maar eens op de alcoholische tour. En daarin ben ik niet de enige. Want tijdens zijn voetreis door Nederland in 1823 dronk de jonge Jacob van Lennep in één ochtend een heleboel zelfgemaakte ‘advocaatborrel’. Het leverde hem echter een aanvaring met een veldwachter op. Ik vond het niet erg om me historisch in te leven en probeerde een klassieke versie van advocaat uit. Vandaag het recept.

Jacob van Lennep was in 1823 een jongeman van 21 jaar, die besloten had om met zijn vriend Dirk van Hogendorp Nederland te verkennen. Ze hadden als hooggeboren lieden natuurlijk te paard of met een koets kunnen gaan, maar in plaats daarvan vonden ze het leuk om vooral veel te lopen. Het werd een voetreis door Nederland, dus, met af en toe een trage trekschuit of een klein stukje met de diligence. Het leven in 1823 voltrok zich in een langzaam tempo.

De voetreis was begonnen in Amsterdam, op 28 mei, en in de ochtend van 28 juli belanden ze in Bredevoort – een “lelijke stad midden in breede moerassen liggende”, aldus van Lennep in zijn dagboek. Ze hebben op dat moment al enkele uren gelopen en zijn toe aan een versnapering.

Van Hogendorp stelt voor om “advokaten borrel” te maken, een drankje dat van Lennep eigenlijk niet zo lekker vindt. Toch gaat hij voor de gezelligheid akkoord. Ze kopen eieren en brandewijn, die volgens Van Lennep best prijzig zijn. Van Hogendorp kan de advocaat echter zeer goed klaarmaken, en zijn reisgenoot neemt maar liefst drie grote glazen. Blijkbaar smaakt het hem toch wel goed…

Dan wandelen de jonge vrienden weer verder, hoewel ze al gauw merken dat de brandewijn zijn effect heeft:

“In ’t wandelen merkte ik dat de brandewijn bij mij meer werking begon te maken dan ik wel verlangde en zag ook dat van Hogendorp niet met zijne gewoone deftigheid liep. […] Nog een klein uur liep ik voort, zonder dat ik er mij eenigzins van heug, aangezien ik geheel bevangen geraakt was.”

Beide heren zijn flink aangeschoten, en vallen onder een boom in slaap. Na ongeveer een half uur wordt Van Hogendorp hardhandig gewekt door een veldwachter. Landlopen was immers strafbaar in die tijd, en zomaar in de openlucht slapende lieden zijn natuurlijk wel verdacht. Je moet bedenken dat Van Lennep en Van Hogendorp eenvoudige kleding droegen, om onderweg niet de aandacht te trekken. Dat is nu dus wel riskant, want de jongens zouden niet de eersten zijn geweest die zonder pardon naar een van de veenkoloniën werden gestuurd.

Een ander zou misschien bang zijn voor het perspectief om in het gevang te belanden, maar Van Hogendorp niet. In het Nederland van 1823 is de wet heus niet voor iedereen gelijk. Hij zet meteen een grote mond op: Wie denkt die veldwachter wel, wie hij voor zich heeft! Nadat hij zich bekend heeft gemaakt, houdt “graaf van Hogendorp, advocaat aan het Hoge Gerechtshof” nog een tijd lang de bedremmelde veldwachter en diens ondertussen te hulp geschoten collega voor de gek. Dan schudden ze de dienders vrolijk de hand, en trekken weer verder.

De straf voor hun dronkenschap merkt Van Lennep echter pas later. Terwijl zijn vriend al vrij snel weer nuchter en fris is, krijgt hij zelf een enorme kater. Hij heeft er zelfs de hele nacht nog last van:

“[…] ik was zeer ziek, rustte eerst op twee stoelen uit, doch trok al spoedig naar bed. […] ’s Nachts sliep ik slechts drie uren doch vermaakte mij overigens met het leêgdrinken eener gansche karaf water, zweerende nooit geen advokaten borrel, ja zelfs geen brandewijn meer te proeven.”

In de voetsporen van Van Hogendorp – advocaat maken

Geen advocaat meer van Jacob van Lennep, dus. Maar ikzelf was na het lezen van zijn dagboek nieuwsgierig of ik ook zo gemakkelijk een lekkere eierlikeur kon maken.

Ik besloot om te proberen zo dicht mogelijk bij de ingrediënten van Van Hogendorp te blijven: brandewijn en eieren, dus. Ik wist al dat hetgene wat men aan het begin van de 19^e eeuw ‘brandewijn’ noemde, het meeste lijkt op hedendaagse cognac. Dat had ik in huis. Verder besloot ik hele eieren en niet alleen het eigeel te gebruiken. De door Van Lennep gekochte eieren waren immers duur geweest, en daarnaast is het wel zo makkelijk om de eieren niet te hoeven scheiden. Zou Van Hogendorp enige keukenvaardigheden hebben gehad?

Verder realiseerde ik me dat de door Van Hogendorp gemaakte advocaat sowieso anders moet hebben gesmaakt dan de moderne variant. Tegenwoordig zit in de meeste soorten vanille, en dat was anno 1823 niet zomaar beschikbaar.

Maar ik had nog meer vragen, die niet allemaal even gemakkelijk te beantwoorden zijn. Gebruikten de jongens bijvoorbeeld ook suiker? Dat was duur anno 1823, en de ogenschijnlijk zuinige Van Lennep vermeld het niet. Daarnaast was het ook niet mogelijk om zomaar een zakje suiker kopen. Suiker werd verkocht in grote kogels die je met speciaal keukengerei te lijf moest gaan. Ik vermoed daarom, dat Van Hogendorp de drank ongezoet heeft gemaakt.

Tot slot restte mij nog twee praktisch vragen: Hoe hebben de jongens de drank klaargemaakt? En waar? Het dagboekfragment suggereert dat zij dit in Bredevoort deden. Zouden ze in een herberg van de keuken gebruik hebben gemaakt? Of zelfs misschien bij iemand thuis? Een haardvuur zal eind juli niet overal gebrand hebben, en bovendien waren twee hoge heren in de keuken beslist een ongewoon gezicht.

Het lijkt me daarom niet onmogelijk dat Van Hogendorp de rauwe eieren gewoon met de drank heeft vermengd. Bang voor rauwe eieren was men in die tijd niet, en lekker zal het wel gesmaakt hebben. Drie hele glazen drink je niet leeg omdat het vies is…

Mijn recept voor advocaat wordt wel verwarmd, en naar eigen smaak voeg ik ook suiker toe. Zo maak je het:

Recept voor zelfgemaakte advocaat

Ingrediënten voor vier porties:

• 4 eieren
• 120 ml cognac
• 100 g suiker

Bereidingswijze:

Neem een kom van roestvrij staal en doe daarin de eieren en de suiker. Klop het geheel wat luchtig en plaats de kom au bain-marie boven een pan met kokend water. De kom mag het water niet raken. Roer het mengsel goed door en giet al roerende de cognac erbij. Blijf roeren totdat de advocaat de gewenste dikte heeft; iets dikker dan vla. Als je graag drinkbare advocaat wilt, voeg je iets meer cognac toe. Zet de bak met advocaat meteen in koud water en blijf enkele minuten roeren, totdat de advocaat is afgekoeld. Bewaar in de koelkast.

Overigens is deze zelfgemaakte advocaat lichtbruin van kleur – anders dan het bekende geel. Dit  komt doordat ik het hele ei heb gebruikt en de cognac een kleurtje heeft. Maar bovenal zit er in advocaat uit de winkel een gele kleurstof.

Een mooi historisch verhaal en een lekkere versnapering: Wat mij betreft de perfecte combinatie! Ik kan jullie van harte aanbevelen om de advocaat te proberen, en het reisverslag van Jacob van Lennep te lezen. Of anders de nieuwe biografie van de hand van Marita Mathijsen. Want Van Lennep heeft beslist nog meer beleeft na die ongelukkige aanvaring met drie glazen advocaat!

Ik ga maar weer eens thee zetten. Rooibos met melk deze keer.

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:

Jacob van Lennep: Dagboek Van mijne reis; in 1823 door de provintiën Noord Holland, Friesland, Groningen, Drenthe, Over IJssel, Gelderland, NoordBraband, U trecht en Zeeland gedaan, van den 28sten Mei tot den 2den September. Getranscirbeerd door Marita Mathijsen; dit document was in het verleden online beschikbaar op de website van De Negentiende Eeuw. Het huidige blog van Marita Mathijsen vind je hier.
Geert Mak en Marita Mathijsen: Lopen met Van Lennep; de zomer van 1823; dagboek van zijn voetreis door Nederland (2000 –  herdruk in 2018).
Marita Mathijsen: Jacob van Lennep – Een bezielde schavuit (2018).
Brandewijn (drank) op Wikipedia.org.