Als je trouwt met de vorstin van het machtigste land ter wereld, dan zul je eraan moeten wennen dat jouw leven altijd in de schaduw zal staan. Aangezien hij vanaf zijn geboorte al was voorbestemd om met zijn nichtje Victoria te trouwen, wist Prins Albert van Saksen-Coburg dit maar al te goed. Desalniettemin was hij vast van plan om zijn eigen stempel te drukken op het politieke en openbare leven in Groot-Brittannië. En dat hij een zeer veelzijdige man was, bewijzen deze interessante weetjes.

Vandaag is het precies 200 jaar geleden dat Franz Albert August Karl Emanuel werd geboren. Hij was de tweede zoon van Hertog Ernst I van Saksen-Coburg-Saalfeld; een ministaatje in wat het huidige Duitsland is, en dat zo klein is dat het op het eerste gezicht tamelijk onbelangrijk oogt.

Maar verschillende leden van deze invloedrijke familie hadden zich door slimme huwelijken weten te verbinden met allerlei belangrijke Europese vorstenhuizen. Zo was Oom Leopold getrouwd geweest met de ongelukkige Prinses Charlotte, de enige troonsopvolger die Groot-Brittannië in de vroege 19^e eeuw had gehad, tot zij vroeg overleed in het jaar 1817. Daarnaast was de zus van Ernst I en Leopold, Victoire, weer getrouwd met de Hertog van Kent – één van de zonen van George III. Over de race naar de Britse troon heb ik al eens eerder geschreven, maar vast stond dat Albert zou trouwen met zijn drie maanden oudere nichtje. Althans, dat vond de familie.

Voor Victoria en Albert zelf was het, toen zij eenmaal volwassen geworden waren, helemaal niet zo vanzelfsprekend om zich naar de wil van hun familie te schikken. Victoria wilde zich liever nog helemaal niet binden op 20-jarige leeftijd; en Albert was het wachten op een gegeven moment zo moe, dat hij op het punt stond om af te haken. Gelukkig werden de twee toch nog verliefd op elkaar – Victoria een beetje meer tot-over-haar-oren dan Albert – en de rest is geschiedenis. Maar wisten jullie dit al?

Albert was een echte homo universalis: Hij was zeer kundig en belezen in uiteenlopende vakgebieden. Hij had kennis van politiek, wetenschappen, muziek, architectuur, kunst, techniek, landbouw, en verdiepte zich in de nieuwste uitvindingen; juist in die eeuw waarin zo veel opzienbarende zaken werden uitgevonden. Maar het bleef niet bij kennis alleen. Zo componeerde hij zelf muziek, ontwierp hij huizen en sieraden, en zat hij in allerlei onderzoekscommissies – waaronder één die de positie van de armen wilde verbeteren. Ook hervormde hij het leger en was hij hoofd van de koninklijke huishouding. Dat is nogal wat! Historica Helen Rappaport vat het mooi samen:

“There was hardly an aspect of British civic, cultural, and political life in which [Albert] did not take an active part, in addition to being a devoted and patient husband and an attentive, although frequently exacting, father.”

Albert was in zijn gedrag heel gereserveerd. Voor sommigen was hij zelfs wat afstandelijk. Hij hield niet van kletspraatjes en gekonkel aan het hof en verfoeide onzedelijk gedrag. Op zich niet heel erg misschien, ware het niet dat de Britten onder hun laatste koningen en zelfs onder de jonge Victoria een ander, frivoler hof hadden gekend. Albert was altijd serieus en zakelijk, wat niet iedereen even prettig vond.

Victoriaans = Albertijns Alberts serieuze aard en drang naar absolute perfectie in vlijt, deugdzaamheid en zedelijkheid zijn precies die eigenschappen die in de verdere jaren van de 19^e eeuw de toon van de Britse maatschappij zouden gaan bepalen, en die wij later als ‘Victoriaans’ zouden gaan betitelen. Het brave en preutse imago van de Victoriaanse tijd zou je dus eigenlijk beter ‘Albertijns’ kunnen noemen.

Albert was geen rokkenjager, en dit was een direct gevolg van het losbandige leven dat zijn vader leidde. Het huwelijk van zijn ouders was zeer slecht en uiteindelijk zocht ook zijn moeder troost in de armen van een ander. Alleen de geruchten daarover waren genoeg voor Alberts vader om een scheiding in gang te zetten. De toen vijfjarige Albert zag zijn moeder daarna nooit meer terug. Deze traumatische gebeurtenissen zorgden ervoor dat Albert later als volwassen man, echtgenoot en vader de huwelijkse trouw erg belangrijk zou gaan vinden. Het veilige huisgezin uit een liefdevol huwelijk werd zijn ideaal. Dit idee deelde hij met Victoria, die zelf ook geen gemakkelijke jeugd had gehad. Hun zorgvuldig gecultiveerde imago van koninklijke huiselijkheid werd een inspiratie voor het Britse volk. Het gezin als de hoeksteen van de samenleving is zo een Victoriaanse vinding.

Albert en zijn broer Ernst waren gedurende hun jeugd heel close. Ze waren ongeveer even oud, en waren tijdens hun jeugd in Coburg onafscheidelijk. Ze hielden ervan om samen buiten dingen te ondernemen, zoals wandelen, jagen en schaatsen. Daarnaast maakten ze samen muziek. Toen beide broers getrouwd waren raakten ze van elkaar verwijderd, en bekoelde het contact op den duur. Daarbij kwam dat Albert bepaald geen waardering had voor Ernsts losbandige levensstijl, en het feit dat deze uit geldgebrek hun familieportretten wilde verkopen. De vrijbuiter Ernst daarentegen vond zijn jongere broer Albert maar een bemoeial.

Albert vierde graag een Duitse kerst, zoals hij die kende uit zijn jeugd. Ieder jaar liet hij meerdere kerstbomen optuigen voor zijn gezin, waaronder dan de cadeautjes kwamen te liggen. Victoria en Albert hielpen zelf met de versieringen. Een plaat van het koninklijke gezin in de kersteditie van The Illustrated London News ging in die tijd viral, waardoor de Albertijnse kerst inclusief kerstboom een vaste plaats kreeg in de Britse cultuur.

Albert was bij de geboortes van zijn kinderen. In de Victoriaanse tijd was het zeer ongebruikelijk dat een man zich met een bevalling bemoeide. Alleen een mannelijke dokter kon erbij worden gehaald, en aanstaande vaders wachtten dan elders op het verlossende nieuws. Albert was echter dermate betrokken bij zijn vrouw en gezin dat hij wél bij de geboortes van zijn kinderen was. Victoria schreef erover in haar dagboek dat ze hem een grote steun had gevonden. Albert was zijn tijd duidelijk ver vooruit.

Albert was een strenge vader. Net als op andere vlakken had Albert bijzonder precieze ideeën over opvoeding en scholing. Hij wilde het liefste zelf een modelvorst zijn, en door zijn voorbeeld modelburgerschap stimuleren. Met name zijn oudste zoon en erfgenaam Bertie had echter moeite om aan de hoge standaards van zijn vader te voldoen. Waar oudste dochter Vicky ontzettend goed kon leren, had Bertie juist buitengewoon veel moeite met de hoeveelheid lesstof en de hoge mate van discipline. De hoge verwachtingen van het vorstenpaar en het problematische gedrag van de kroonprins zorgden regelmatig voor aanvaringen, en vormden de basis voor een moeizame relatie tussen vader en zoon.

Albert was het brein achter de Great Exhibition van 1851, een tentoonstelling waarin alle landen van de wereld – met Groot-Brittannië voorop – hun allerbeste nieuwe uitvindingen, en vooraanstaande kunst en cultuur lieten zien. Het evenement werd een enorm succes en stimuleerde de Britse kunsten en industrie. Met de opbrengsten van de tentoonstelling werd grond in Londen aangekocht, waar nu drie belangrijke musea staan. Dit gebied, door vriend en vijand ook wel Albertopolis genoemd, huisvest onder andere het Victoria and Albert Museum, het Natural History Museum en het Science Museum. En natuurlijk de beroemde Royal Albert Hall.

Albert was een ontzettende koukleum. Op zich een amusant en onbelangrijk weetje, maar het was wel jammer voor hem dat Victoria niet veel liet stoken in de paleizen. Ze had het namelijk zelf helemaal niet zo snel koud. Voor Albert zat er niets anders op dan lange wollen pyjamabroeken met sokken eraan vast te dragen, en tijdens het ontbijt een pruik op zijn kalende hoofd te zetten. Maar – even in Alberts verdediging – in de Victoriaanse tijd kon het binnenshuis gerust maar een graad of 10 zijn, en in de winter zelfs vriezen! Dat zijn de meesten van ons toch niet gewend.

Albert had een vrij zwakke gezondheid. Hoewel hij als jongen vrij fit was en bedreven in lichamelijke sporten, had hij ook al zeker rond zijn twintigste een zwak spijsverteringssysteem. Veel en vet eten verdroeg hij niet goed, en het maakte dat hij soms onwel werd. Tijdens een van zijn eerste diners bij Victoria moest hij zich daardoor al vroeg op de avond terugtrekken. Hij was überhaupt niet zo’n man van late feestjes en nachten doorhalen. Zijn zwakke spijsvertering is, samen met uitputting door overwerk, mogelijk een reden waarom hij veel te jong, op 42-jarige leeftijd, overleed in 1861. Hoewel de diagnose destijds buiktyfus was, speculeren historici nu over ziektes als maagkanker en de ziekte van Crohn.

Het is eigenlijk ontzettend moeilijk om een persoon als Prins Albert te vatten in enkele wetenswaardigheden. Ik ken maar weinig persoonlijkheden die zo bedreven en veelzijdig getalenteerd waren als hij. Je zou kunnen zeggen dat hij de ideale uitvoering was van wat een verlicht vorst kon zijn.

Ook al mocht Albert – tot Victoria’s teleurstelling – niet de titel van koning dragen, toch was hij met zijn brede interesse en heldere morele kompas een lichtend voorbeeld voor haar eigen heerschappij, voor het Britse koninkrijk en voor de Victoriaanse samenleving. En dat is, zelfs 200 jaar later, wel een verjaardagsfeestje waard.

Zo tijd voor thee. Maar niet voordat ik jullie verteld heb, dat op 31 augustus het derde seizoen van VICTORIA begint op NPO2!

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Helen Rappaport: Queen Victoria – A Biographical Companion (2003)
Julia Baird: Victoria, The Queen (2016)
Stanley Weintraub: Albert, Uncrowned King (1997).