Herinner je je ook dat gevoel van zomervakanties die eeuwig leken te duren? Buitenspelen, hutten bouwen en rondkliederen met water? Precies dit gevoel in een setting van rond 1900 geeft Marcel Pagnols autobiografische film La Gloire de Mon Père. Genieten van prachtige plaatjes van de Provence en spannende jongensavonturen: echt een film voor de zomeravond.

La Gloire de Mon Père (1990) vertelt het verhaal van de jonge Marcel, die in 1895 in het plaatsje Aubagne bij Marseille geboren wordt. Hij groeit op als oudste zoon van liefhebbende ouders. Zijn vader Joseph is een zachtmoedige, moderne en atheïstische schoolmeester en zijn moeder Augustine voldoet in alles aan het engelachtige victoriaanse ideaalbeeld.

Een groot deel van zijn jeugd brengt Marcel door in Marseille, waar zijn vader onderwijzer op een grote basisschool wordt. Het gezin wordt uitgebreid met een broertje en zusje, en zijn ongetrouwde tante Rose vindt uiteindelijk een echtgenoot in de goedmoedige, katholieke Oncle Jules. De charme van deze familieontwikkelingen zit hem in het kinderlijke perspectief van Marcel. Waarom wil tante Rose telkens zo graag wandelen in het park – en wie is toch die vreemde meneer die telkens op hún bankje zit? Waar komt plotseling dat kleine zusje vandaan? Bovenal vindt Marcel het belangrijk dat zijn vader, naar wie hij erg opkijkt, niet onderdoet voor de luidruchtigere Oncle Jules. De almachtigheid van zijn vader is voor hem en zijn wereldbeeld erg belangrijk.

Naast het feit dat al deze ontwikkelingen met gevoel en humor gebracht worden, is het voor de kijker ook geweldig om te worden meegenomen naar een wereld die niet meer bestaat. In het Zuid-Frankrijk van 1900 zie je zowel elektrische trams als paard en wagen, staan onderwijzers nog steeds in driedelig pak voor de klas, dragen jongens matrozenpakjes en flaneren vrouwen in prachtige japons door het park. Het is een veilige wereld waarin iedereen zijn plek kent: mannen en vrouwen, jongens en meisjes, stadslui en boeren.

Want de ruige wereld van het platteland is toch heel wat anders dan de stad. In de zomervakantie voor Marcels één na laatste jaar op de basisschool gaan de gezinnen van Joseph en Oncle Jules samen op vakantie naar een huisje in de Provence. Daar begint voor Marcel een van de grootste avonturen van zijn leven.

Het gezin van Joseph is niet zo welvarend dat ze zich een volledig verzorgde reis kunnen permitteren. Daarom begint hun vakantie met het oplappen van oude meubeltjes, die samen met de andere bagage op een boerenkar worden meegegeven. De familie zelf moet eerst bijna 10 km lopen, en neemt dan een stukje de tram. Daarna wordt het weer lopen door de steile bergen, totdat ze uiteindelijk bij hun idyllische vakantiehuis aankomen. Dit beeld alleen al is een feest om naar te kijken: de jongens in pas genaaide ‘vakantiekleding’ met hoedjes, de volgepakte wagen, de brandende zon en het huisje in de verte. Je krijgt zelf zin om mee te gaan op deze back-to-basics-vakantie.

Als ze er eenmaal zijn, wijden de vrouwen zich aan het huishouden. Zo ging dat nu eenmaal in die tijd. Marcel en zijn broertje hebben flink de ruimte om te ravotten en de mannen hebben hun mond vol over het aankomende jachtseizoen. Uiteraard wil de elfjarige Marcel ook mee op jacht. Zou zijn vader het er wel net zo goed af brengen als Oncle Jules, die een beter geweer heeft en bovenal heel veel praatjes? Helaas voor Marcel vinden zijn vader en oom het niet zo’n goed idee als hij meegaat; en met een valse belofte laten ze hem teleurgesteld achter. Dit is een belangrijk thema van de film: De verhouding tussen volwassenen en kinderen, en als opgroeiend kind tot de realisatie komen dat de grote mensen om je heen ook geen heiligen zijn.

Marcel besluit om zijn vader en oom toch achterna te gaan, en verdwaalt daarbij hopeloos in het ruige heuvellandschap. Gelukkig komt hij een dorpsjongen tegen, Lili, met wie hij daarna een hechte vriendschap sluit. Van Lili leert Marcel hoe je vogels moet vangen, dat het onweer in de bergen ontzagwekkend mooi is en dat bronnen met vers water in dit woestijnachtige landschap heel belangrijk zijn. Wat een andere wereld dan in de stad! Wanneer het einde van de zomervakantie is aangebroken, besluit Marcel dan ook dat hij liever in de natuur wil blijven. Zou hij het vol kunnen houden om als kluizenaar in de bergen te leven en zijn familie achter te laten?

Van begin tot eind barst La Gloire de Mon Père van de geïdealiseerde scènes. Moeders die abrikozentaart maken en met babyflesjes heen en weer rennen, een vader die wint met Jeu-des-boules op het zonovergoten dorpsplein en zelfs succes heeft bij de jacht, en kinderen in nachtponnetjes en bedden die je tegenwoordig voor veel geld op een brocantemarkt zou tegenkomen.

Toch zitten er achter al deze lichtvoetigheid een aantal belangrijke thema’s: De positie van het kind, en hoe deze naar zijn ouders opkijkt. En: Hoe diezelfde ouders in de loop der jaren natuurlijkerwijze van hun voetstuk vallen. Voor de moderne kijker komen sommige ‘opvoedmomenten’ misschien hardvochtig over (zoals het liegen tegen Marcel), maar tegelijkertijd bieden ze de kans om eens bij stil te staan bij de vraag of wij onze kinderen niet juist met teveel kennis – en zorgen – opzadelen. Een kind in de wereld van Marcel is ook echt kind, en wordt buiten de beslissingen van volwassenen gehouden.

De moderne kijker zal misschien ook even slikken van het vrouwbeeld in de film. Marcels moeder is wel een hele perfecte huisvrouw met bijna heilige trekken. Dit heeft natuurlijk te maken met het beeld van vrouwen en meisjes rond de eeuwwisseling; ik durf te wedden dat Marcels zusje niet zo veel zou hebben buiten gespeeld, maar vooral in het huishouden zou hebben geholpen. Maar daarnaast is het niet gek wanneer jonge kinderen hun moeder idealiseren. En voor Marcel Pagnol, die zijn moeder uiteindelijk op 15-jarige leeftijd zou verliezen, heeft zij ook altijd deze kinderlijk-geïdealiseerde rol gehouden. Het vervolg op deze film gaat dan ook over zijn moeder: Le Château de Ma Mère.

Voor mij is La Gloire de Mon Père dubbel jeugdsentiment: Vanwege het thema van de idyllische jeugdvakantie en vanwege het feit dat wij deze films vroeger samen met mijn vader keken. Hij nam ze dan op op videoband (wat is dat?), zodat wij ze op zondagochtend konden kijken. Heel leuk! Het heeft lang geduurd voordat ik deze film op DVD terug kon vinden. Uiteindelijk vond ik hem bij Amazon met Engelse ondertiteling. En ik had mazzel, want het was gelijk een dubbelaar met het vervolg Le Château de Ma Mère erbij.

Voor wie nieuwsgierig is geworden: De film staat ook integraal online, maar daar mag ik niet naar linken ;). Alvast een voorproefje zie je hier.
En wellicht handig: De ietwat saaie maar Engelstalige Amerikaanse trailer.
De film is overigens ook met Nederlandse ondertiteling te koop bij bol.com, maar is daar vrij prijzig.

Kort gezegd zijn er tal van redenen om deze film eens te gaan kijken: het idyllische portret van een vergeten wereld, adembenemende landschappen, prachtige kostuums, geweldige decors, stemmige muziek en hartverwarmende personages. Met een kaasplankje en een wijntje erbij wordt het vast een heerlijk ontspannen filmavond.

Om in de Franse stemming te blijven kies ik vandaag voor lavendelthee.