We gaan weer terug naar Kensington Palace. Althans, ten dele. Want de speciale tentoonstelling Victoria – Woman and Crown, ter gelegenheid van de 200^e geboortedag van Koningin Victoria, is weliswaar lijfelijk in het kleine paleis te bewonderen, maar de volwassen Koningin Victoria zelf vertrok zo snel mogelijk na haar troonsbestijging naar Buckingham Palace. Daar begon haar veelbewogen bestaan als vorstin, echtgenote, moeder en weduwe. De tentoonstelling onderzoekt al deze kanten van Victoria’s leven.

In mijn vorige blogpost heb ik jullie al rondgeleid door de tentoonstelling Victoria – A Royal Childhood, over het leven van de jonge Victoria. Die expositie was zeer de moeite waard, maar eerlijk is eerlijk: Het vervolg is nog veel beter!

De tweede tentoonstelling vond ik echt overweldigend mooi gedaan. De vele facetten van Victoria’s leven komen in deze volwassen tentoonstelling uitstekend tot hun recht. Er waren zo veel mooie stukken te zien, dat ik soms niet wist waar ik moest kijken. Victoria – Woman and Crown is echt de moeite waard om voor naar Londen te reizen.

Een vrouw op de troon was in Groot-Brittannië weliswaar niet uniek, maar anno 1837 niet de meest gewenste situatie. Net zoals in veel landen was men een koning gewend; vrouwen werden in de meeste staten zelfs compleet van de troonsopvolging uitgesloten – ook in een dynastisch noodgeval.

Victoria’s eigen troonsbestijging was te danken aan tal van familie-akkefietjes, en dat betekende dat het Verenigd Koninkrijk noodgedwongen een vrouw als staatshoofd had. “Nou én?” zou je misschien denken. Maar het was wel degelijk van belang.

In het Engeland van de vroege 19e eeuw waren vrouwen letterlijk het bezit van hun echtgenoot. Voor een vrouwelijk staatshoofd lag dit natuurlijk gevoelig. Victoria was daarnaast een staatshoofd dat zélf kinderen op de wereld moest gaan zetten (geen ongevaarlijke aangelegenheid) om de opvolging veilig te stellen. En ongetwijfeld moest ze in de 19^e-eeuwse mannenwereld nog meer opboksen tegen mansplaining dan vrouwen tegenwoordig. Als vrouw in een mannenwereld moest Victoria vaste grond onder de voeten vinden zien te vinden: als echtgenote, als moeder, en als vorstin.

Hoe beeld je zo’n veelzijdig en lang leven uit in een beperkte tentoonstellingsruimte? De curatoren hebben het fantastisch gedaan, door met behulp van schermen kleine hoekjes te creëren, die telkens een nieuwe belangrijke fase of een belangrijk thema in Victoria’s leven uitlichten. Daarmee is de tentoonstelling wat volwassener – en wat minder kids-proof – dan de expositie over haar jeugd. Maar als doorgewinterde neo-victoriaan was ik zelf juist wel blij met de enorme hoeveelheid en variatie in onderwerpen, weetjes en bijzondere museumstukken.

Victoria – Woman and Crown begint waar de vorige tentoonstelling eindigde. Victoria heeft inmiddels Albert ontmoet, waarmee haar getrouwde leven begint. Deze periode wordt even kort aangestipt door een bijzonder item, namelijk een petticoat (onderjurk) die Victoria rond 1840 moet hebben gedragen. De maten zijn namelijk precies dezelfde hetzelfde als die van haar trouwjurk, dus mogelijk is dit zelfs dé onderjurk die Victoria op haar bruiloft droeg! Het zou meteen verklaren, waarom dit stuk ‘eenvoudig’ ondergoed al die jaren zorgvuldig bewaard gebleven is.

Bepaald niet alle voorwerpen in de tentoonstelling zijn zo privé als de onderjurk. Dat kan ook niet bij een vrouw met zo veel verschillende rollen. Al vroeg in haar regeerperiode besefte Victoria dat het belangrijk was, dat zij als monarch zichtbaar was voor haar volk. Dat blijkt uit een schilderij dat speciaal is vervaardigd voor het Londense wassenbeeldenmuseum van Madame Tussaud. Op deze manier konden vele burgers een glimp van hun monarch opvangen, en haar zelfs recht in de ogen kijken.

In het begin van haar huwelijk vond Victoria het moeilijk om een balans te vinden tussen haar rol als staatshoofd en haar taak als echtgenote. Een bijzonder interessant item vond ik daarom het rode kistje waarin belangrijke staatspapieren werden bewaard. Victoria liet er niemand anders aan, en bewaarde zelf de sleutels. Pas toen ze Albert wat meer ging vertrouwen – en ze, eerlijk gezegd, door haar eerste zwangerschap niet meer anders kon, deelde ze met hem de inhoud van de red boxes. De macht uit handen geven was een gevoelig onderwerp, zeker voor een vrouwelijke vorst.

Na de strubbelingen van de eerste jaren ging Victoria steeds meer op Albert leunen, en kreeg hij ook een aantal belangrijke taken. Zijn grootste succes (en een van mijn favoriete victoriaanse onderwerpen) was de Great Exhibition van 1851. De tentoonstelling besteedde hier gelukkig ook aandacht aan, onder andere door een kleine, maar fijne opstelling.

Door de hele expositie heen waren er namelijk kleine kijkdoos-scènes opgebouwd, die telkens een belangrijk moment in Victoria en Alberts leven lieten zien. Hoe victoriaans! Ik hou zelf nogal van kijkdozen, dus was ik er erg enthousiast over. Gezien de lage hoogte, waarop de kijkdozen te zien waren, zijn ze waarschijnlijk gemaakt voor bezoekende kinderen, maar dat had ik zelf pas na een tijdje door. Kijkdozen zijn tijdloos, toch? (Leuk weetje:  Mr. W. verstopte mijn verlovingsring in een zelfgemaakte kijkdoos. Origineel hè!)

De meest unieke items die met de Great Exhibition te maken hadden, waren de jurk die Victoria tijdens de opening droeg en de bijpassende bonnet. Heel bijzonder! De jurk was oorspronkelijk gekozen door Prins Albert en met opzet felroze, zodat zijn vrouw tussen de mensenmassa’s goed zichtbaar zou zijn. Ook Prins Albert had duidelijk oog voor PR. Het bezoek van de koninklijke familie aan de expositie bevestigde precies het imago dat Victoria en Albert met zorg onderhielden: Victoria als ontbetwist staatshoofd, maar ook als moeder en trouwe echtgenote, naast haar man en gezin.

Inmiddels hadden Victoria en Albert dus een gezin gesticht. Vaak wordt het idee verspreid, dat Victoria niet zo dol op haar kinderen was. En het is waar dat zij de vele zwangerschappen zwaar vond, en de allerjongste baby’s niet altijd even charmant. Maar dat zij en Albert toch veel van hun kinderen hielden, blijkt wel uit de privéschetsen die zij maakten van het gezin. Zo schetste Albert zorgvuldig de twee oudste kinderen, en tekende Victoria haar oudste dochter tijdens een flesvoeding. Zulke persoonlijke plaatjes zijn er niet veel, maar ze laten zien dat ook het moederschap onderdeel van Victoria’s leven was – een onderdeel waar ze heel gelukkig mee was.

Professionele plaatjes van Victoria en gezin moesten er natuurlijk ook gemaakt worden. Mr. W. en ik genoten van de handvol originele schilderijen van Franz Xaver Winterhalter, die in de tentoonstelling te zien waren. Om de overbekende schilderijen in het echt te zien, vonden we ontzettend leuk!

De koninklijke PR-machine draaide op volle toeren rond 1860, toen Victoria en Albert zich lieten fotograferen voor het grote publiek. Nu kon het volk pas écht zien, hoe het koninklijk paar eruitzag. En dat was eigenlijk best wel burgerlijk, en dus herkenbaar voor veel onderdanen.

Maar voordat Victoria en Albert zo’n persoonlijk kiekje met de wereld deelden, hadden ze al eerder privéfoto’s van hun gezin laten maken. Een prachtig exemplaar stond uitvergroot in de tentoonstelling, en paste qua stijl uitstekend bij de kleine kijkdozen. Erg mooi gedaan!

Onvermijdelijk komt dan in de tentoonstelling het veel te vroege overlijden van Prins Albert aan bod. We zien hoe de rouwende koningin zich terugtrekt. Jarenlang ziet de bevolking bijna niets van de vanaf dat moment altijd in zwart gehulde Victoria. Het zorgvuldig opgebouwde koninklijke imago wordt verzwolgen door haar verdriet. Bijna dreigt zelfs de monarchie als geheel ten onder te gaan.

Naarmate de jaren vorderen, komt Victoria echter langzaam uit haar isolatie. Niet bepaald onbelangrijk voor haar opleving is haar langdurige verblijf in haar geliefde Schotland, en haar vriendschap met bediende John Brown. Er wordt zelfs gefluisterd, dat zij een liefdesrelatie zouden hebben gehad. Hoe dat zat, weten we nog steeds niet, maar Victoria zou in ieder geval wel haar hele leven om Albert blijven rouwen.

De 19^e eeuw kende natuurlijk ook de nodige politieke ontwikkelingen, die in de tentoonstelling grotendeels onderbelicht blijven. Een bewuste keuze, waarschijnlijk om de schijnwerpers op Victoria zelf gericht te houden. Om één ding kan de expositie echter niet heen: Victoria’s promotie van koningin naar keizerin in 1876, als Keizerin van India.

Dit politieke thema betekent een breuk in het verloop van de expositie, wat natuurlijk niet onbegrijpelijk is. Het koloniale verleden van Groot-Brittannië ligt te gevoelig om maar even tussen neus en lippen door te noemen. Door middel van gedichten wordt de beleving van de Indiase bevolking weergegeven. Hoewel ik zelf niet genoeg weet van Engeland als koloniale macht in India, kreeg ik de indruk dat men geprobeerd heeft om een uitgebalanceerd beeld te geven van de toenmalige situatie.

Victoria zelf was ontzettend trots op haar keizerlijke titel, en bovendien oprecht geïnteresseerd in het wel-en-wee van haar Indiase onderdanen. Ze probeerde de Indiase taal Urdu te leren spreken en schrijven, en raakte bevriend met één van haar Indiase bedienden, Abdul Karim. Dit tot ongenoegen van het Engelse hof, dat toch wel vreesde dat de oude koningin haar verstand aan het verliezen was. Maar Victoria genoot van de nieuwe uitdaging, al die nieuwe kennis, het onbekende eten en de gesprekken met haar leraar Abdul.

Zo kende Victoria in de laatste jaren van haar leven toch nog een aantal mooie momenten. Daarnaast waren er bijvoorbeeld haar gouden en diamanten kroonjubilea in 1887 en 1897. Aan de prachtige kleding die tentoongesteld werd, zie je dat Victoria haar zwarte kleding steeds uitbundiger liet bewerken, en zelfs eens koos voor een wit omslagdoek. Het lijkt alsof er een beetje licht binnenkwam, in die laatste periode.

De tentoonstelling sluit af met een zeer intiem laatste portret, dat Victoria zelf erg geslaagd vond. Geen statige koningin, geen kunstenaarstrucjes om schoonheidsfoutjes weg te werken. Ze staat erop zoals ze de laatste jaren was: Een vermoeide, oude vrouw, die – aan haar sieraden te zien – nog elke dag aan haar man dacht. De mens en haar geliefden waren belangrijker dan haar koningschap, lijkt het portret te willen uitdrukken.

Met het overlijden van Victoria kwam er een einde aan een tijdperk. De tentoonstelling blikt in de laatste opstelling nog even vooruit in de tijd, naar het lot van Victoria’s gezin, haar koninklijke kinderen en kleinkinderen. Zij zouden elkaar binnen vijftien jaar na de dood van de grootmoeder van Europa bevechten in de Eerste Wereldoorlog. Geen fraaie ruzie om wat ongetwijfeld een waardevolle erfenis is; maar wij als bezoekers nemen daarmee afscheid van een intieme levensschets van de beroemde vorstin en haar boeiende wereld.

En zo eindigde voor ons ook een dagje in Kensington Palace. De tentoonstelling Victoria – Woman and Crown vertelde een meeslepend verhaal,  waarvan ik zeer on de indruk was. Een waardige tentoonstelling voor één van Groot-Brittannië’s meest geliefde vorsten, waarvan ik nog lang zal nagenieten – met een Brits kopje thee.

---

Ook de tentoonstellingen in Kensington Palace bezoeken? Voor Victoria – A Royal Childhood is nog geen sluitingsdatum aangekondigd. De expositie is zeer geschikt voor een bezoek met kinderen. Victoria – Woman and Crown is te zien tot en met 5 januari 2020. Kensington Palace is elke dag open van 10:00 tot 18.00 uur.

Tip: Het wordt aangeraden om van tevoren een ticket met een vast tijdvak te boeken. In tegenstelling tot wat er op de website staat, is er een aparte rij voor mensen die al een ticket hebben. Dat scheelt behoorlijk wat tijd. Als je in het café of het paviljoen wilt theedrinken, mag je wel weer met hetzelfde ticket naar binnen. Bewaar het dus goed tijdens je bezoek en overleg eventueel met de vriendelijke crew.