Ik word altijd heel blij van alle leuke reacties op mijn blog. Ik vind het natuurlijk fantastisch dat zoveel mensen het graag lezen, en dankzij sommige reacties krijg ik ook weer inspiratie voor nieuwe posts. Bijvoorbeeld de vraag hoe men in de 19^e eeuw over onze tijd dacht. Gelukkig voor ons fantaseerde men er zo’n 115 jaar geleden lustig op los over de technologische mogelijkheden van toekomst. Vandaag laat ik jullie zien welke fantastische uitvindingen ze wel niet voor ons op het oog hadden!

Het leuke is dat de insteek van vandaag dus andersom is: Normaal gesproken kijk ik terug op de 19^e eeuw, maar nu kijken de mensen van toen als het ware in mijn richting. Zij stelden zich een grote technologische vooruitgang voor – omdat ze die zelf ook hadden meegemaakt en bijzonder optimistisch waren over de grenzeloze mogelijkheden van de vooruitgang.

Tussen 1899 en 1910 was er een grote fascinatie voor de techniek van de toekomst. Niet gek natuurlijk, zo rond een eeuwwisseling. In Frankrijk ontstond het idee voor een serie kleurige platen met futuristische uitvindingen. Deze serie met de titel “En l’an 2000” werd verspreid in sigarendozen, zodat gezinnen ze konden sparen. Er kwamen verschillende varianten uit in 1899, 1900, 1901 en 1910. Opvallende thema’s die telkens terugkwamen zijn automatisering (van boerderijwerk, kleding maken en schoonheidsbehandelingen – je kunt het zo gek niet bedenken), apparaten waardoor mensen individueel zouden kunnen vliegen, of uitvindingen waardoor mensen onder water zouden kunnen gaan leven. Of, korter gezegd: gemak en uitbreiding van het menselijk territorium.

De plaatjes zijn ontzettend leuk om te zien en ik deel ze dan ook graag met jullie. Interessant vind ik de vraag: Wat hebben ze destijds goed voorspeld, en wat niet? De plaatjes zeggen namelijk zowel iets over onze voorgangers als over onszelf.

Vervoer

Dat hadden ze toch wel goed bedacht, de makers van deze afbeelding uit 1910. Een trein die rijdt op elektriciteit; zie je die futuristische locomotief aan de voorkant? Uiteindelijk zijn er natuurlijk wel degelijk elektrische treinen gekomen, alleen zagen ze er wel anders uit. Van Parijs naar Peking gaat er volgens mij geen directe trein, maar volgens mij wel van Moskou naar Peking. Niet zo’n gekke voorspelling, toch?

De eerste versie van deze afbeelding komt al uit 1900. Uiteraard hebben ze deze mogelijkheid goed voorspeld (denk maar aan de huidige lange vluchten tussen Dubai en Nieuw-Zeeland), alleen de uitvoering werd even anders. Zelf vind ik dit model toch wel iets heel romantisch hebben, maar dat zeppelins niet veilig waren bewees wel de grote ramp met de Hindenburg in 1937: Een vergelijkbaar schip dat van Duitsland naar de Verenigde Staten vloog en daarbij tragisch verongelukte.

Kijk, dat lijkt me nu wel handig, zo’n luchttaxi. Afgezien van de rijken de aarden met een eigen helikopter is deze toekomstdroom geen werkelijkheid geworden. Ik vind het wel een prachtig plaatje, vooral omdat de architectuur nog zo typisch van rond 1910 is. Kijk bijvoorbeeld maar naar het telefoonhuisje op de voorgrond – tevens een kiosk.

Ah, dit concept uit 1899 kennen we natuurlijk wel! Toegegeven, onze huidige caravans en campers zijn misschien iets bescheidener, maar toch vind ik het leuk dat iemand al zo vroeg over dit idee heeft nagedacht. Het lijkt me heerlijk om eens een tochtje te maken in deze idyllische 19^e-eeuwse variant.

De posterijen in Europa waren eind 19^e eeuw ontzettend goed geregeld. Post werd meerdere keren per dag opgehaald en bezorgd; in vergelijking met toen is de service dus behoorlijk uitgedund. En ondanks de uitvinding van de telegraaf zal men in de 19^e eeuw toch hebben uitgekeken naar een nog snellere vorm van schriftelijke communicatie. Uiteraard hebben wij nu de letterlijke luchtpost, maar gezien de individuele service op het plaatje moest ik als eerste denken aan de uitvinding van de e-mail. Vliegensvlug al je schrijfsels op de plaats van bestemming – wat wil je nog meer?

Deze afbeelding vind ik misschien wel de mooiste van allemaal: Dat sommige mensen toen al beseften dat het paard als vervoermiddel en werkkracht zou verdwijnen. Wat moet dat een vreemd idee zijn geweest voor mensen aan het begin van de 20^e eeuw. Ik probeer mij er een voorstelling van te maken: Net alsof auto’s over 100 jaar niet meer het belangrijkste vervoermiddel zullen zijn. Wat zou er dan ter vervanging komen?

Communicatie

In de 19^e eeuw werden de telegraaf, geluidsopnames, de telefoon en de film uitgevonden. Dat is op zich al een hele prestatie, maar uiteraard droomde men verder van nog meer communicatietechnieken:

Videobellen, dus. Is het niet geweldig hoe de tekenaar zich met zulke 19^e-eeuwse apparatuur feitelijk onze moderne Skype voorstelde? Prachtig met zo’n grote projector en de grote hoorns om het geluid mee op te vangen en af te spelen. Dan heeft de moderne tablet toch wat minder elan.

Haha, echt geweldig, deze scene. Een bediende levert een geluidscassette met een boodschap erop af, zodat de heer des huizes deze af kan spelen op het afspeelapparaat dat naast hem staat. Het doet mij het meest denken aan het afgeven van brieven en visitekaartjes. Ik vind het bijzonder om te zien dat men aan de ene kant zoveel fantasie had voor technologische vooruitgang, en aan de andere kant de menselijke tussenkomst (de bediende met de cassette) niet kan wegdenken.

Ik moest even nadenken of er zoiets in onze tijd bestaat. Voorgelezen kranten zijn toch vooral een service voor blinden en slechtzienden, dacht ik? Totdat mijn man zei: “Wat dacht je van het journaal op de radio en de tv?” Natuurlijk! Het zijn dan wel geen letterlijk voorgelezen kranten, maar het is wel voorgelezen nieuws. Best goed voorspeld, dus.

Dit apparaat is voor mij rather close to home. Ik gebruik namelijk zelf een spraakprogramma op de computer om mijn teksten te produceren. Ik moet zeggen dat het apparaat op het plaatje er wat eleganter uitziet – en toegegeven, ook wat onpraktischer. Deze voorspelling is dus uitgekomen, ook al gingen er een secretaresse en een eenvoudig opnameapparaat aan vooraf.

Automatisering

De volgende afbeeldingen zijn ontzettend leuk en gevarieerd. Ze hebben één ding met elkaar gemeen, namelijk het leven van de mens gemakkelijker en minder inspannend te maken. Automatisering, dus.

Het is bekend dat het personeel van moderne rijke gezinnen niet bepaald zat te wachten op allerlei gekke huishoudelijke foefjes. Met de eerste stofzuiger was je immers langer aan de slag dan met een eenvoudige bezem. Wat zouden de dienstbodes uit 1899 van dit apparaat gevonden hebben? Het feit dat wij nog steeds geen volautomatische elektrische schrobber voor thuisgebruik hebben uitgevonden (why?!), blijkt dat het waarschijnlijk best wel een ingewikkeld apparaat moet zijn. Bij dezen roep ik de ingenieurs van de 21^e eeuw op om er alsnog een uit te vinden.

Uhm… Bij deze tekening krijg ik eigenlijk spontaan last van plaatsvervangende schaamte. Ik vrees dat de moderne mens het geautomatiseerd fokken van vee perfect in de vingers heeft gekregen. Mogen we nu weer terug naar een normaal dierlijk leven voor onze lieve kuikentjes (en varkens, en koeien…)?

Ook weer zo’n voorbeeld van processed food waarmee wij in 20^e en 21^e eeuw veel te ver in zijn doorgeschoten. Toch kan ik het de 19^e-eeuwse tekenaar niet kwalijk nemen: Veilig, betaalbaar en hygiënisch kant-en-klaar-eten (in blik) was toen relatief kort op de markt en betekende voor vele gezinnen beter en betaalbaarder voedsel dan in de decennia daarvoor. Niet voor niets droomde Eliza Acton van een automatische broodbakfabriek.

De examens zijn net voorbij, maar ik durf te wedden dat vele leerlingen graag op deze manier hun stof hadden ‘geleerd’. Gewoon je boeken in een processor gooien en via een USB-stick in je brein uploaden. Of zoiets. Misschien wel een handig idee, maar ook een beetje saai, vind ik. Ik ben eigenlijk wel blij dat we deze vorm van breinmanipulatie nog niet hebben uitgevonden.

Nog een uitvinding waarvan ik blij ben dat hij er nog niet is. Met zulke tentakels laat ik toch mooi niet aan mijn hoofd zitten! En zie je die man midden achter, die zelfs door een machine met een scherp ouderwets scheermes wordt geschoren? Ik krijg plotseling flashbacks naar Sweeney Todd. Toch vind ik het wel ontzettend origineel bedacht.

Leuk hè, al deze toekomstdromen die men voor ons in gedachten had. In totaal zijn er minimaal 87 prenten uitgebracht in de Franse serie. Maar ook in Duitsland en Rusland heeft men dergelijke kaartjes gemaakt. Heb je zin om er meer van te zien? Wikimedia Commons heeft nog veel meer prachtige voorbeelden in de catalogus. Welke van de bovenstaande afbeeldingen vind jij het meest bijzonder?

Het is weer tijd voor thee. Verse munt, graag.

P.S. Wist je dat je My inner Victorian ook kunt volgen via Facebook en Twitter? Hier vind je ook het laatste nieuws over tentoonstellingen, films en leuke weetjes.

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
En L’An 2000 op Wikipedia.org en Wikimedia Commons.
Alle bovenstaande afbeeldingen komen van Wikimedia Commons en maken deel uit van het publieke domein.