Het is inmiddels ruim een jaar geleden dat To Walk Invisible, een prachtige film over het leven van de zussen Brontë, in premiere ging bij de BBC. En helaas is hij sindsdien veel te weinig herhaald. Onlangs nam ik de tijd om deze film opnieuw te kijken, en werd wederom gegrepen door de prachtige natuurscènes en aangrijpende dialogen. Hoog tijd dus voor een review!

Dit jaar is het 200 jaar geleden dat Emily, de middelste van de drie zussen, werd geboren. Haar zussen Charlotte en Anne waren respectievelijk twee jaar ouder en jonger dan zij. Verder waren er in het gezin nog twee oudere zussen, die al jong gestorven waren, en broer Branwell (1817). Ook moeder Brontë was al jong gestorven. Op enkele flashbacks na begint de film ná al deze familietragedies, als de zussen al in de 20 zijn. Ze zijn al op reis geweest, hebben met tegenzin gewerkt als gouvernante in België, en wonen nu samen met hun vader en diens enige zoon in de pastorie van Haworth in Yorkshire.

En daar beginnen zich nieuwe problemen af te tekenen. Branwell blijkt onverbeterlijk verslaafd aan alcohol, en kan daarom geen enkele baan behouden. Dat is een serieus probleem voor de ongetrouwde zussen in het Engeland van de jaren 1840: Als hun broer hen niet kan onderhouden na hun vaders dood, hoe zullen zij dan terecht komen? Naast het afschuwelijke vak van gouvernante hebben zij in deze tijd geen andere fatsoenlijke manieren om een eigen inkomen te verdienen.

Dan komen zowel Charlotte als Anne gelijktijdig op hetzelfde idee: Wat als ze hun zelfgeschreven poëzie eens zouden uitbrengen? Ze schrijven tenslotte al hun hele leven, en het kan mogelijk wat geld en dus zelfstandigheid opleveren. De dames zullen moeten publiceren onder een pseudoniem, dat dan weer wel. Maar Emily wil niet. Want wat als hun diep doorvoelde schrijfsels belachelijk gemaakt zullen worden door de pers? Toch weten Charlotte en Anne hun koppige zus om te praten, en Emily gaat akkoord. Ze gaan schrijven uit noodzaak, maar onder één voorwaarde: complete anonimiteit. En zo wagen de ‘heren’ Currer, Ellis en Acton Bell hun eerste stappen op weg naar publicatie. “We must walk invisble.”

Voor de fans van de Brontë sisters zal dit verhaal vast overbekend zijn; maar de manier waarop het dagelijks leven en de persoonlijke verhoudingen in deze BBC-productie worden neergezet, zijn uitermate boeiend om naar te kijken. Zoals de bijna gescheiden levens binnen het gezin: van Pa Brontë in zijn kantoor aan de ene kant, naar de zitkamer van de zussen aan de overkant van de gang. En tegelijkertijd is er Branwell, die overal en nergens te vinden is – maar waarschijnlijk in een pub.

Ook interessant zijn de gespannen verhoudingen tussen de zussen onderling, die aan de ene kant alledrie koppig en ambitieus zijn, maar het tegelijkertijd ontzettend eng vinden dat hun geliefde pennevruchten door anderen gelezen zullen worden; eerst door elkaar, dan door uitgevers, en uiteindelijk een gedroomd lezerspubliek.

De manier waarop de film geschoten is, draagt ook op een prachtige manier bij aan de vormgeving van het verhaal: de ruige natuur in Yorkshire, die sterk terugkomt in hun poëzie, de koude wind over het heidelandschap, en de hardheid van het bestaan. In de tijd dat de familie Brontë in Haworth woonde, was de gemiddelde levensverwachting daar een schrikbarend lage 25 jaar. De film is dus zeker niet liefelijk idyllisch, maar wel ontzagwekkend mooi geschoten. Zeer passend bij het werk van de schrijvende zussen, vind ik.

Interessant vond ik ook de karakters van de zussen, die – als we de film mogen geloven – erg verschillend waren. De ruigheid van Emily, de planmatige ambitie van Charlotte en de zachtaardigheid van Anne zijn een interessante combinatie. Of zijn deze karakterschetsen vooral voortgekomen uit de aard van hun bekendste werken? Maar al zou dit wat verdichting zijn, dan vind ik dat niet zo erg. Zoals Anne in de film zegt: “I am never more alive than when I write” – en dat gevoel brengen alledrie de schrijfsters over.

Wie het verhaal van de Brontës kent, weet natuurlijk dat hun levensverhaal bepaald geen happily ever after zal zijn. Maar misschien juist daarom werken sommige scènes zo ontroerend. Zoals de eeuwige steun van de zussen voor Branwell, ook als hij naar de gevangenis dreigt te worden afgevoerd. Of zoals het moment dat Charlotte aan haar vader vertelt dat zíj de inmiddels succesvolle schrijver Currer Bell is. Nooit eerder kon Patrick Brontë zo trots zijn op zijn kinderen, daar waar Branwell inmiddels steeds dieper wegglijdt in de ellende. Zijn dochters zijn in ieder geval succesvol, en – niet onbelangrijk – veilig voor de toekomst.

Hun schrijverssucces brengt de zussen zelfs even naar Londen, en ze kunnen kort genieten van het idee om als betaalde schrijfsters in hun verdere leven te voorzien. Helaas – ik zal niet te veel verraden – halen ze alledrie de 40 jaar niet. Zelfs hun oude vader overleeft de hele familie.

Ach, de tragiek van het leven in 19e eeuws-Yorkshire: ruig en intens, maar ook veeleisend en vol ontberingen. Tijdens het kijken van deze film zat ik meerdere malen op het puntje van mijn stoel. Een waardige verfilming van het leven van zulke gepassioneerde schrijfsters.

Als je deze film ook wilt kijken, kun je het beste de film bestellen bij Bol.com of Amazon. Inmiddels kost een DVD tussen de 10 en 15 euro. Je kunt ook hier een aantal scenes bekijken.

En wie nu trouwens benieuwd is naar de nieuwste verfiming van Emily Brontës Wuthering Heights, kan hier ook alvast die trailer bekijken.

Ik ga maar weer eens theezetten. Heidethee spreekt me nu wel aan.