Elk jaar in december trekken hordes mensen naar Deventer voor het Dickens Festival. Vooral rond Kerstmis beleeft de aandacht voor de victoriaanse tijd een hoogtepunt. Blijkbaar associëren we de victoriaanse tijd vooral met de verhalen van Dickens: Vrolijk zingende mensen met hoge hoeden die uit-ein-de-lijk (waarom had Dickens nu zo veel episodes nodig?) arme weesjongetjes en onderdrukte klerken een fijne Kerst bezorgen. Maar dat is natuurlijk maar één beeld van de 19e eeuw, en ook nog eens geschreven door één persoon. Wat de victoriaanse tijd echt interessant maakt zijn de vele facetten die deze eeuw omvat.

Gravure door J. Woods naar een foto van T. H. Shepherd, 1837.

Het was een eeuw van vooruitgang en een ongekend positief toekomstbeeld: Door nieuwe uitvindingen leek alles mogelijk. Verder was het – zeker na de Franse revolutie – een eeuw van relatieve rust in Engeland en ook in Nederland. In alle welvaart ontstond een middenklasse, een groep waarmee waarschijnlijk de meesten van ons zich identificeren. Het was een eeuw van stabiliteit, zo leek het, waarin de middenklasse voor het eerst meer dan alleen het noodzakelijke kon consumeren: Nieuwe voedingsmiddelen, modeartikelen en een enorme hoeveelheid aan nieuwverschenen boeken en tijdschriften (zoals in Nederland onder andere de Aglaja voor dames en het Weekblad voor de Jeugd voor kinderen).

Daarnaast werd het ‘comfortabele thuis’ zoals we dat nu kennen, uitgevonden. Het middenklasse-individu kon zich in zijn eigen huis terugtrekken. Vader zorgde voor inkomen, moeder was de engel in huis die voor reinheid, rust en regelmaat zorgde. De privéwereld was veilig en duidelijk, de buitenwereld onstuimig in zijn drang naar vooruitgang.

De 19e eeuw is een eeuw die dichtbij genoeg is om ons de mooie dingen van te herinneren en ons met de tijdsbewoners te identificeren. Zo heb ik bijvoorbeeld zelf een lief oud omaatje van 97 dat eigenlijk nog met één been in de voorlaatste eeuw staat. Daarnaast speelt bijvoorbeeld de uitvinding van de fotografie een rol: Nog nooit kon een voorbije era zo’n zichtbare indruk achterlaten. We zien indrukwekkende gezichten met enorme bakkebaarden, hoge hoeden, prachtige jurken, bonnets, sjaals,… o wacht, ik dwaal af.

Tegelijkertijd is deze periode wel degelijk dermate ver weg in ons geheugen, dat we zaken als cholera, tyfus en hongersnood gemakkelijk vergeten. Deze combinatie van herinneren en vergeten zorgt voor een romantisch beeld van de victoriaanse tijd – waar wij heerlijk van genieten!

Tijd voor een kopje thee – vandaag Darjeeling met een wolkje melk.