De donkere dagen voor Kerst zijn ideaal voor mooie verhalen. Charles Dickens haakte in op deze behoefte en schreef meerdere jaren een exclusief kerstverhaal. Voor mij zou Kerst niet compleet zijn zonder een avond door te brengen met zijn beroemde A Christmas Carol. Nu zijn er veel verfilmingen waarin de klassieker vereeuwigd is, en uiteraard kan ik je het originele boek van harte aanbevelen. Maar afgelopen jaar beleefde ik mijn favoriete kerstverhaal wel op een hele bijzondere manier…

Vorig jaar werden Mr. W en ik door lieve familie uitgenodigd om naar het Theater aan het Spui in Den Haag te komen. We werden daar getrakteerd op een prachtige opvoering van A Christmas Carol door meester-verteller Ashley Ramsden. En ook dit jaar staat hij weer in Nederland op de planken.

A Christmas Carol als one-man-show

Ramsden voert A Christmas Carol op als een echte one-man-show. Vergezeld door niks anders dan een stoel en zijn stem speelt hij in zijn beste kamerjas het volledige beroemde verhaal, en vertolkt daarbij niet alleen Ebenezer Scrooge, maar tevens alle 23 afzonderlijke karakters in zijn eentje.

Gedurende een anderhalf uur durende voorstelling weet Ramsden het publiek volledig te betoveren met de prachtige taal van Dickens, terwijl hij de stoel als enige attribuut gebruikt om tegenaan te spelen. En wat er dan op het toneel en in je eigen fantasie gebeurt is moeilijk onder woorden te brengen; het is in ieder geval prachtig om te zien!

Ashley Ramsden is een meester in het vertellen van verhalen. Al meer dan 25 jaar reist de Engelsman de hele wereld over om de mooiste verhalen te verzamelen en te vertellen. Hij vertolkt een brede selectie aan tijdloze verhalen zoals de Sprookjes Van 1001 Nacht, de mythe van Gilgamesh, verschillende Keltische en bijbelse verhalen, en dus ook Dickens’ bekendste kerstverhaal.

Zo wisselt Ramsden binnen één dialoog moeiteloos tussen Marley en Scrooge, neef Fred en zijn vrekkige oom, en Mr. en Mrs. Cratchit. Binnen twee stappen of een kleine verschuiving op zijn stoel tovert hij weer een nieuw karakter tot leven. Bij de beroemde ‘deurklopper’ of het verschijnen van de Ghost of Christmas Yet To Come lopen de rillingen over je rug. Om aan het einde met een warm kerstgevoel naar huis te gaan – and to keep it all the year.

In de voetsporen van Charles Dickens

Wie zich misschien afvraagt of een one-man-show wel past bij de verhalen van Charles Dickens, kan ik volledig geruststellen. Dickens ging in zijn latere jaren zelf op tournee om zijn romans voor het grote publiek te vertellen. Alleen – net als Ramsden nu. En Dickens’ voorstellingen gingen met net zoveel spektakel, fantasie en toewijding gepaard. Hij bewerkte zijn populairste werken voor publieke lezingen, waarbij hij in de huid kroop van ieder karakter. Dickens noemde deze gedramatiseerde vertelsessies zelf een “nieuwe uitdrukkingvorm van de betekenis van mijn boeken.”

We wisten al dat Charles Dickens bij het schrijven van zijn verhalen vaak thuis ‘oefende’ voor de spiegel. Zo vond hij uit hoe een karakter eruit zag, hoe hij of zij klonk en bewoog. Daarmee diepte hij de figuren nog verder uit, voordat ze op de pagina tot leven kwamen.

Deze oefening baarde kunst, want Dickens’ eenmansvoorstellingen waren een enorme hit; hij speelde twaalf jaar lang in zalen door heel Groot-Brittannië en zelfs de VS, soms voor gezelschappen van wel 3000 personen. Uiteraard zonder microfoon. Tijdens twee uur durende voorstellingen ging hij volledig op in zijn eigen creaties. Met zijn fantasie en flair bracht hij alle stemmen en maniertjes van zijn karakters tot leven, zodat het publiek vaak vergat dat ze naar de oude Dickens aan het kijken waren.

Want de schrijver was behoorlijk fanatiek. Ooit schijnt hij in aanloop naar een show enthousiast gezegd te hebben: “Ik zal mijzelf aan stukken scheuren!” Er wordt wel beweerd dat Dickens daar ook vrij letterlijk de prijs voor betaalde: Zijn fenomenale maar koortsachtige performances, waarbij hij volledig bezeten leek door de door hem geschapen karakters, zetten hem onder grote fysieke druk. Het is voor te stellen dat dat zijn gezondheid geen goed deed.

Zo veel tournees en voorstellingen, dat kon helaas niet eeuwig goed gaan. Waar Dickens eerst beroemd was om zijn krachtige voorkomen en stemgeluid, raakte hij in de loop der tijd zo uitgeput dat hij nauwelijks nog kon lopen. Uiteindelijk moest hij met een zwaar hart afscheid nemen van zijn publiek, van wie hij zoveel hield. Aan het einde van zijn allerlaatste lezing in 1869, van – hoe kan het ook anders – A Christmas Carol, gevolgd door een favoriete scene uit The Pickwick Papers, ontving Dickens een daverend applaus. Toen stak de spelende schrijver zijn hand op, en nam hoogstpersoonlijk afscheid van zijn fans:

“From the earliest days of my career down to this proud night, I have always tried to be true to my calling. I hope that my public believe that I have as a writer, in my soul and conscience, tried to be as true to them as they have ever been to me. From these garish lights I vanish now forevermore, with a heartfelt, grateful, respectful and affectionate farewell.”

Na afloop was Dickens intens verdrietig; hij wist dat hij dit nooit meer zou kunnen doen. Een jaar later overleed hij. Hij werd 58 jaar oud.

Het is jammer dat we – afgezien van een aantal heftig onderstreepte, ondergekriebelde bewerkingen van zijn verhalen en ooggetuigenverslagen – geen levendige documenten hebben van Dickens On Stage. Laat staan videomateriaal. Maar als je een goed idee wilt krijgen van hoe indrukwekkend de woorden van Dickens hardop uitgesproken moeten zijn geweest, dan raad ik je van harte aan om deze Kerst eens te gaan kijken naar Ashley Ramsden. Hij vertolkt niet alleen het verhaal, maar staat in een zeer Dickensiaanse traditie.

In december voert Ashley Ramsden A Christmas Carol maar liefst zeven keer op in Nederland. Muzikaal wordt hij bijgestaan door de uitstekende Plum Pudding Singers, die ook zingen voorafgaand aan de show. De voorstellingen zijn in 2019 op de volgende data:

Dinsdag 17 december – Muiderslot, Muiden (om 17.30 uur en 20.15 uur)
Woensdag 18 december – Muiderslot, Muiden (om 17.30 uur en 20.15 uur)
Vrijdag 20 december – Theater aan het Spui, Den Haag (om 20.15 uur)
Zaterdag 21 december –  Theater aan het Spui, Den Haag (om 20.15 uur)
Zondag 22 december – Theater aan het Spui, Den Haag (om 15.00 uur)

Tickets zijn te bestellen via de website van The English Theatre. Nieuwsgierigen kunnen alvast een promotiefilmpje bekijken dat gemaakt werd in het kader van de 10e editie van de voorstellingen in 2015. Of luister alvast naar dit fragment van de Plum Pudding Singers (slecht beeld, geweldig geluid!)

Als je even de kans krijgt moet je deze voorstelling echt zien. Wat mij betreft is het is de perfecte manier om de feestdagen te beginnen.

Zo, en nu is het weer tijd voor thee. Kerstthee, uiteraard.

---

Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Simon Callow: Dickens the performer. Op: www.bl.uk.
Catherine Wells-Cole: Charles Dickens: England’s Most Captivating Storyteller (2011).