Komende vrijdag is de geboortedag van Charles Dickens. Als hij net zo onsterfelijk zou zijn geweest als zijn werken, dan was hij aanstaande 7 februari maar liefst 208 jaar oud geworden. Nu sta ik niet elk jaar op mijn blog stil bij zijn verjaardag, maar aangezien we dit jaar zijn 150^e sterfdag gedenken, is het toepasselijk om wat vaker een blik op zijn leven en werk te werpen. Vandaag stel ik jullie voor aan zijn meest bijzondere personages.

Charles Dickens was in vele opzichten een zeer getalenteerd schrijver. Hij had een scherpe humor, kon scènes prachtig gedetailleerd beschrijven, en kon ingewikkelde plots met meerdere parallelle verhaallijnen tot een lopend geheel breien – zij het soms met behulp van wat ongeloofwaardige toevalligheden.

Het meest gedenkwaardig zijn echter zijn personages, die op een bijzondere manier zowel levensecht als karikaturaal zijn. Zijn karakters hebben in de Engelstalige wereld zelfs geleid tot enkele zelfstandige begrippen, zoals Pickwickian (joviaal, en onbedoeld misleidend), Pecksniffian (hypocriet, doen alsof je moreel boven anderen verheven bent) en Gamp (een incompetente verpleegster).

En wie de boeken leest (of de films bekijkt), herkent misschien wel iemand uit de eigen kennissenkring in een van de opmerkelijke Dickensiaanse figuren. Zo ken ik een dame die verdacht veel lijkt op de ietwat dommige en kletsgrage Mrs. Nickleby uit Nicholas Nickleby. Maar ik zeg natuurlijk niet wie…

Charles Dickens wandelde graag door Victoriaans Londen om vreemde figuren en karaktereigenschappen vast te leggen. Hij deed zo zijn best op zijn personages, dat hij ze ook oefende voor de spiegel. Dat moet er vast bijzonder hebben uitgezien!

Maar welke personages van Dickens vond ik nu bijzonder leuk om te lezen? Ik maakte een lijstje met mijn persoonlijke favorieten:

Mijn favoriete hoofdkarakter

David Copperfield is mijn favoriete roman van de grote schrijver, en het is dan ook niet verwonderlijk dat David Copperfield ook mijn favoriete hoofdpersoon is. We volgen het personage, wiens leven losjes gebaseerd is op dat van Charles Dickens zelf, vanaf zijn geboorte tot aan het punt van zijn tweede huwelijk. Daarna horen we nog kort en bondig hoe het hem later is vergaan.

Wat ik mooi vind aan het karakter van David, is dat hij een geloofwaardige ontwikkeling doormaakt tot een vriendelijk, veelzijdig personage. Hij is bijvoorbeeld niet ‘aangeboren goedaardig’, zoals Oliver Twist, maar oogt naar mijn mening wel net een beetje sympathieker dan bijvoorbeeld Pip uit Great Expectations, die zich voor zijn eenvoudige afkomst schaamt. Bij David zien we veel zelfreflectie, en zo leef je extra met het karakter mee – ook in zijn onhandige momenten.

Mijn favoriete vrouwelijke karakter

Op een paar uitzonderingen na zijn alle hoofdpersonages in Dickens’ verhalen mannen. De meeste vrouwen die hij schetst zijn óf stereotype deugdzame jonge heiligen óf onsympathieke oudere huisvrouwen.

Maar er is één karakter dat daar met kop en schouders bovenuit steekt, en een uniek, zelfstandig en zorgzaam persoon blijkt te zijn: Betsey Trotwood uit David Copperfield. Zij voldoet op geen enkele manier aan het Victoriaanse ideale vrouwbeeld, en is daarom ontzettend interessant. Haar humor en eigengereidheid laten zien dat ook vrouwen in de 19^e eeuw méér konden zijn dan een gedwee muisje of een gemeen secreet. En dat Charles Dickens dat eigenlijk zelf ook wel wist – ook al laat hij dat in zijn boeken niet zo vaak zien.

Mijn favoriete slechterik

In deze categorie is het moeilijk kiezen, want Dickens was briljant in het scheppen van slechteriken die je het bloed onder de nagels vandaan halen. Ik kom niet verder dan een gedeelde eerste plaats voor de wrede Quilp uit The Old Curiosity Shop en de glibberige huichelaar Uriah Heep uit David Copperfield. Quilp heeft een aantal monsterachtige eigenschappen, en hij geniet ervan om het leven van zijn echtgenote zo akelig mogelijk te maken. Anderen kwellen is zijn grootst mogelijke vermaak. Daarnaast is er Uriah Heep, een soort glibberig reptiel dat telkens weer verschijnt op plekken waar je hem niet wilt tegenkomen. Ondertussen krijgt hij door zijn uitgedachte plannetjes steeds meer mensen in zijn greep.

Elke keer dat deze beide ‘heren’ op de pagina verschenen, genoot ik ervan dat ze er waren, maar tegelijkertijd wilde ik ze ook zo snel mogelijk weer uit beeld hebben. Knap geschreven, hoor!

Mijn favoriete kletstante

Dickens is ook ontzettend goed in het neerzetten van uitgezakte oudere huisvrouwen, die niet heel veel meer te doen hebben dan roddelen over hun omgeving. En van wie luisteren niet bepaald hun sterkste kant is. Omdat ze zo’n goeiige lieverd is, wint Mrs. Nickleby uit Nicholas Nickleby bij mij de eerste plaats. Ik kan me stiekem helemaal voorstellen hoe ze samen met Mrs. Bennet uit Jane Austens Pride and Prejudice een oorverdovende kakofonie zou kunnen produceren onder het genot van een kopje thee. Waarbij geen van beiden natuurlijk heeft vernomen, wat de ander nu eigenlijk te melden had.

De meeste griezelige plakkerd

#Metoo was in de Victoriaanse tijd nog niet uitgevonden, maar dat wil uiteraard niet zeggen dat het fenomeen ‘opdringerige kerel’ niet bestond. Nu waren de normen en waarden in die tijd anders dan tegenwoordig, en dat maakt dat wij scènes anders bekijken dan de gemiddelde Victoriaanse lezer.

Zo hebben zowel Nicholas Nickleby als David Copperfield de neiging om het meisje van hun dromen naar huis te (laten) volgen, of om langere tijd rond hun huis te hangen. Vanuit modern perspectief komt dit wellicht nogal stalkerig over, maar je moet bedenken dat het voor de heren niet mogelijk was om de dame in kwestie zomaar aan te spreken, of uit te nodigen voor koffie op het terras. Daten was in de 19^e eeuw nog knap lastig.

De kroon spannen echter Bradley Headstone uit Our Mutual Friend en Uriah Heep uit David Copperfield. Zij leggen meteen een nogal griezelige claim op hun beoogde toekomstige echtgenotes. Uriah Heep wringt zich in allerlei bochten om langzaam een greep op de omgeving van ‘zijn’ Agnes te krijgen, en bij Bradley Headstone slaan de stoppen door als blijkt dat hij toch achter het net zal vissen. Brrr. Gelukkig loopt het voor beide dames goed af.

Mijn favoriete goedzak

Net als je denkt dat de wereld van Charles Dickens alleen bestaat uit gemene, hebberige of gekke types, is er altijd wel een personage dat de nodige lucht in een verhaal brengt, of zelfs een rots in de branding blijkt te zijn. Wie wordt er niet warm van dat soort joviale types, die iedereen ruimhartig behandelen, en die – ook al is het tegendeel al heel vaak bewezen – altijd het goede in de wereld blijven zien?

Charles Dickens schiep een heel aantal van dit soort fijne personages, waaronder de gebroeders Cheeryble uit Nicholas Nickleby, Tom Pinch uit Martin Chuzzlewit, en Mr. Boffin uit Our Mutual Friend. Maar mijn favoriet is toch wel Mr. Brownlow uit Oliver Twist, die ondanks meerdere ‘bewijzen’ voor Olivers onbetrouwbaarheid toch in hem blijft geloven. Uiteindelijk adopteert hij de weesjongen en geeft hem een warm thuis. Bij Mr. Brownlow is het altijd fijn – met warme muffins bij de thee.

Mijn favoriete personage ‘met een gebrek’

Om botweg nadruk te leggen op handicaps en beperkingen klinkt niet bepaald fijngevoelig voor moderne oren. Maar de Victorianen – Dickens inclusief – waren nu eenmaal erg vocaal als het ging om mensen met een afwijkend uiterlijk of een beperking.

Toch is het wel degelijk een interessant onderwerp om te bekijken. Zo hebben veel onverbeterlijke slechteriken bij Dickens een lichamelijk mankement: Zoals Monks uit Oliver Twist (hij lijdt aan epilepsie), Quilp uit The Old Curiosity Shop (hij heeft dwerggroei en is mismaakt) en Mr. Squeers uit Nicholas Nickleby (hij mist een oog). Een slechte inborst kun je bij Dickens altijd aan het uiterlijk aflezen, en daarin volgt hij een wijdverbreide traditie.

Tegelijkertijd kiest Dickens er ook regelmatig voor om gehandicapte karakters te schetsen die juist engelachtig goed zijn, zoals Tiny Tim uit A Christmas Carol, of Bertha Plummer uit The Cricket on the Hearth. Zij dragen hun leed op voorbeeldige wijze, en zijn daarin een inspiratiebron voor de andere mensen om hen heen, en voor de lezer.

Gelukkig zien we mensen met een beperking tegenwoordig meer voor wie ze zijn, maar een blik op hedendaagse media leert dat de beide stereotyperingen (‘vreemd’ en ‘inspirerend’) ook in onze tijd nog hun neerslag vinden in de beeldvorming van mensen met een handicap of ziekte.

Charles Dickens deed gelukkig niet alleen maar aan hokjesdenken, en liet dat in ieder geval tweemaal zien. In Doctor Marigold komt een karakter voor dat doof geboren is: Sophy. Zij trouwt met een ander doof personage; een jongen die zij ontmoet heeft op een dovenschool. Dit was in Dickens’ tijd hoogst ongebruikelijk, omdat men bang was dat handicaps erfelijk waren. Door Sophy het leven van een normale Victoriaanse vrouw te laten leiden – trouwen, en zelfs een gezond kind krijgen – plaatst hij haar binnen het kader van ‘gewone mensen’. Dat was heel vooruitstrevend in de 19^e eeuw.

Maar mijn favoriete ‘afwijkende’ karakter voert Dickens in David Copperfield ten tonele: Miss Mowcher. Zij is een nogal luidruchtige kapster met dwerggroei, die vriendelijk is, maar ook op een pittige manier haar mannetje kan staan. In de loop van het verhaal blijkt zij een zeer zelfbewuste en dappere vrouw, die uiteindelijk helpt om één van de slechteriken op te pakken. Zij is niet slechts de stereotypering van haar aandoening, maar een volwaardig, volledig personage, met goede en slechte kanten. Samen met haar sympathieke, volkse karakter maakt haar dat één van mijn favoriete Dickens-personages.

Mijn favoriete bourgondiër

Dankzij mijn kookboek heb ik me natuurlijk in het bijzonder verdiept in de eetscènes van de beroemde schrijver. Ik kan persoonlijk erg genieten van beschrijvingen van feestelijk gedekte tafels, warme pasteitjes en theetafels met lekkers – niet alleen bij Dickens, overigens. Maar hij creëerde een aantal personages die zo smakelijk van hun eten konden genieten, dat je spontaan wel zelf ook trek moet krijgen.

Daarom een eervolle vermelding voor Mr. Browdie uit Nicholas Nickleby, die niet veel tussen zichzelf en zijn copieuze maaltijden laat komen – maar ze wel altijd hartelijk deelt. Bourgondiër Nr.1 is echter Mr. Micawber uit David Copperfield. Hij vijzelt zijn humeur op met de beste zelfgemaakte punch, en weet elke financiële meevaller om te zetten in een smakelijk etensmaal. Daarnaast weet hij hoe je gezellig moet bbq’en op een studentenkamer. Micawber is trouwens deels gebaseerd op Charles Dickens’ vader, maar als ik me niet vergis komt het bourgondische trekje ook zeker van de schrijver zelf…

Tot zover mijn eigen hitlijst. Nu ben ik natuurlijk benieuwd… hebben jullie ook een favoriet personage uit de verhalen van Dickens? Laat het hieronder weten (of in de discussie op Facebook)!

Ik ga maar weer eens thee zetten. Heerlijk, verse munt met citroen en honing.